Στο εσωτερικό της όλο και περισσότερο ασύρματη κοινωνίας μας , η «κοινωνική δικτύωση» έχει μετατραπεί από πραγματικότητα του μέλλοντος στην ίδια την πραγματικότητα . Είναι πολύ δύσκολο πλέον να βρεις κάποιον που έχει σύνδεση internet , και δεν είναι γραμμένος στο face book , στο My Space στο twitter ή αλλού . Μαζί και εγώ , που ήμουν μέσα για λίγο καιρό ενεργός αλλά το εγκατέλειψα γρήγορα και τελικά έκανα ολική διαγραφή. Με τα παρακάτω ίσως γίνει καλύτερα αντιληπτό το γιατί πήρα τέτοια απόφαση .Η εξάπλωση των ιστοτόπων κοινωνικής δικτύωσης γίνεται με ταχύτητα επιδημίας . Οι εφευρέτες τους άγγιξαν μία πολύ ευαίσθητη χορδή , ικανοποιώντας μία επείγουσα ανάγκη : αυτήν της ανταλλαγής προσωπικών πληροφοριών . Οι χρήστες ευχαρίστως αποκαλύπτουν μύχιες λεπτομέρειες της προσωπικής τους ζωής , βγάζουν φωτογραφίες , και δίνουν ακριβείς πληροφορίες για τους ίδιους . Οτιδήποτε χρειάζεται προκειμένου να κάνουν «ηλεκτρονική παρέα» . Στο χώρο αυτό εκδηλώνεται η ελευθερία επιλογής , κάτι που αισθάνονται πως δεν έχουν στον ευρύτερο «βίο» τους . Στον ιστότοπο μπορείς να διακηρύξεις την ταυτότητά σου , να κάνεις την δική σου προσωπική «εξέγερση» , απέναντι σε οτιδήποτε σε ενοχλεί , αλλά μέσα εκεί . Αντίθετα με το συμβατικό βίο που τις περισσότερες φορές μία εξέγερση οδηγεί σε δύσκολες καταστάσεις . Καλύτερα να εκτονώνεις εκεί το θυμό σου παρά στο δρόμο!!
Στη σύγχρονη κοινωνία μας τίποτε δεν πρέπει να μένει αόρατο . Πρέπει όλοι να εκτεθούμε στη δημόσια σκηνή (είτε μέσο internet,είτε μέσο tv) και όποιος δεν το κάνει είναι καταδικασμένος να απορριφθεί , να παραγκωνιστεί ή να είναι «ύποπτος» . Η φυσική , κοινωνική και ψυχική γυμνότητα είναι πλέον το καθεστώς . Εξοπλίζονται οι πάντες με ένα laptop ή ένα notebook ,και μαθαίνουν την τέχνη του ζην στην εξομολογητική κοινωνία που τους περιβάλει . Μία κοινωνία που υπερηφανεύεται για το ότι έχει εξαλείψει εντελώς το όριο ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο , κάνοντας τη δημόσια έκθεση αρετή .
Τι είναι όμως αυτό που οδηγεί τους ανθρώπους στο να δίνουν τόσες πολλές πληροφορίες για τον εαυτό τους , εκτός από την ανάγκη για επικοινωνία ; Η ανάγκη να προωθήσουν ένα ελκυστικό και επιθυμητό εμπόρευμα : τον εαυτό τους . Είναι ταυτόχρονα προαγωγοί του εμπορεύματος που προωθούν αλλά και το ίδιο το εμπόρευμα . Είναι οι ίδιοι οι διαφημιστές , οι πλασιέ του εμπορεύματος . Μπαίνουν όλοι στο ίδιο στατιστικό κουτάκι που λέγεται αγορά .Ο απώτερος στόχος τους είναι το να μεταμορφωθούν σε προϊόντα ικανά να τραβούν την προσοχή και να προσελκύσουν ζήτηση και πελάτες . Αυτού του είδους ο συνωστισμός που πηγάζει από υπαρξιακές ανησυχίες , δεν είναι κάτι καινούργιο . Ο φόβος , του να μην τεθούν εκτός χρήσης ως πολυκαιρισμένοι οδηγεί πάντα τους ανθρώπους σε πρακτικές που πρέπει να τους κρατούν μέσα στο παιχνίδι . Ο ασταμάτητος καλλωπισμός των γυναικών (κέντρα ομορφιάς) ή η προσπάθεια των αντρών να μείνουν σε φόρμα και να διατηρήσουν το σώμα τους (γυμναστήρια) είναι προσπάθειες που ξεκίνησαν ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα .
Οι συναντήσεις των επίδοξων καταναλωτών με τα επίδοξα εμπορεύματα/αντικείμενα της κατανάλωσής τους γίνονται οι κύριοι δομικοί λίθοι του ιστού διανθρώπινων σχέσεων που είναι γνωστός ως «κοινωνία των καταναλωτών» . Η σχέση μεταξύ των χρηστών αναπλάθεται κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση της σχέσης μεταξύ καταναλωτή και αντικειμένου προς κατανάλωση . Η εικόνα που σχηματίζει ο καθένας για τον εαυτό του , κινείται μεταξύ δύο άκρων : «του πολιτισμικού βλάκα» και του «ήρωα της νεωτερικότητας» . Στο πρώτο άκρο εμφανίζονται ως εξαπατημένοι από δόλιες υποσχέσεις , σαγηνεμένοι και παντοιοτρόπως χειραγωγημένοι από εξωγενής πάντα παράγοντες . Στο άλλο άκρο , υπάρχει η ορθολογικότητα , η ρωμαλέα αυτονομία και η ικανότητα αυτοπροσδιορισμού . Θέλουν να μετασχηματίσουν τη φύση και την κοινωνία , και να τις υποτάξουν αμφότερες στην κυριαρχία των ιδιωτικά και ελεύθερα επιλεγμένων επιθυμιών του ατόμου . Και στις δύο περιπτώσεις όμως ξεχνούν συνεχώς πως στην πραγματικότητα επικεντρώνονται στην ατέλειωτη προσπάθεια να παραμείνουν εμπορεύματα ικανά προς πώληση .
Η επιλογή/αγορά συντρόφου μοιάζει πολύ με εκείνη της επιλογής/αγοράς εμπορεύματος μέσα από το διαδίκτυο . Η πνευματική ανακούφιση που κερδίζεται από την αντικατάσταση του προσώπου με την οθόνη είναι πολύ σημαντική . Το ζωντανό πρόσωπο χρειάζεται τα είδη κοινωνικών δεξιοτήτων που μπορεί να λείπουν ή να αποδεικνύονται ανεπαρκή , γιατί ένας διάλογος σημαίνει το ότι εκτίθεσαι στο άγνωστο . Εγώ κρατώ το ποντίκι και μόνο εγώ πατώ το κουμπί . Ο αθέλητος και ανεξέλεγκτος μορφασμός ή μία αποκαλυπτική έκφραση επιθυμίας , δεν θα ξανασυμβεί !! Δεν αποκαλύπτω τη σκέψη μου όταν δεν μπορώ να ελέγξω τα αισθήματά μου . Μιμούμαι τη θρυλική πράξη της στρουθοκαμήλου , βάζοντας το κεφάλι μου στην άμμο , δεν κοιτάζω τον άλλο στα μάτια και έτσι κάνω τον εσώτερο εαυτό μου ανεξιχνίαστο .
Οι φόβοι , οι ελπίδες και οι αμφιβολίες μου παραμένουν δικές μου και μόνο δικές μου . Δεν βιάζομαι να πατήσω το κουμπί «αγορά» , πριν να συλλέξω και να ταξινομήσω όλα τα «υπέρ» και τα «κατά» . Ταυτόχρονα η απειλή του «δεν υπάρχει επιστροφή» δεν υφίσταται . Διατηρείται σε απόσταση χειρός αφού εγώ και μόνο εγώ κρατώ το ποντίκι. Αν κάνω λάθος υπάρχει το delete και άντε γεια . Αποφεύγω τις πολλές συζητήσεις , τα τερτίπια , και την παραπλάνηση από τον αδιαπέραστο «άλλο» . Μπορεί να είναι κακός , που να το ξέρω ; Με την πρώτη αμφιβολία τον πετάω έξω και πάω για κάποιον άλλο , «άλλο» . Όπως ακριβώς και με την αγορά ενός αυτοκινήτου ή ενός ρούχου . Αφού ισχύει εκεί γιατί να μην ισχύει και για την επιλογή συντρόφου ;
Βέβαια , υπάρχει μεγάλο πρόβλημα όταν έρθει η στιγμή της αλήθειας . Το φανταστικό ον που συναρμολογείται στην οθόνη του υπολογιστή , έχει τελικά πρόσωπο , γλώσσα να μιλά και αυτιά για να ακούει . Επιθυμεί ο μελλοντικός σύντροφός του να τον κοιτάζει στα μάτια , αλλά και να είναι πρόθυμος να τα εκθέσει στο ερευνητικό βλέμμα του . Έχει αισθήματα που αναμένουν διέγερση μαζί με την ικανότητα να διεγείρει και αυτός/η τα αισθήματα του άλλου , και γενικά δεν υπάρχει σχεδόν τίποτε που να θυμίζει το παθητικό , πειθήνιο και ενδοτικό «αντικείμενο» . Είναι η κατάρα του «συν-πράττειν» που ξεσκεπάζει την αυταπάτη της «καθαρής υποκειμενικότητας» .
Στη περίπτωση αυτή υπάρχει και το όπλο της λεγόμενης «καθαρής σχέσης» . Είναι η σχέση που επικεντρώνεται στην ωφελιμότητα και την ευχαρίστηση . Το ακριβώς αντίθετο της φιλίας , της αφοσίωσης , της αλληλεγγύης και βέβαια της αγάπης . Η δημιουργία μιας ανθεκτικής αμοιβαίας σχέσης , έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την αναζήτηση απόλαυσης σε αντικείμενα κατανάλωσης . Η «καθαρή σχέση» αρνείται εμφατικά την θεμελιώδη ηθική αξία της ευθύνης για τον άλλο . Ενδόμυχα , αυξάνει την άρνηση της ευθύνης απέναντι στην συλλογικότητα και βοηθά όλο και πιο πολύ , στην εδραίωση του σύγχρονου ατομισμού . Η αγάπη δεν υπόσχεται εύκολη πρόσβαση στην ευτυχία και στο νόημα . Η «καθαρή σχέση» αντίθετα , υπόσχεται πως η πρόσβαση στην «κατανάλωση» θα είναι εύκολη και απρόσκοπτη ενώ αφήνει έξω την ευτυχία και το νόημα .
Πολλές φορές μέσω των κοινωνικών δικτύων , μπορούμε να σώσουμε μια οικογένεια στο Ανατολικό Τιμόρ , να αντισταθούμε στους βομβαρδισμούς των Ισραηλινών , ή και να υιοθετήσουμε ένα παιδί από τη Σομαλία . Μπορείς από τον καναπέ σου να διαμαρτυρηθείς για τα φορολογικά μέτρα ή για την οικονομική κρίση σε ψηφοφορία στο face book . Δεν χρειάζεται να κατέβεις στο δρόμο και να συγκρουστείς με δυνάμεις καταστολής . Αυτό το κάνουν αυτά τα «κωλόπαιδα» οι αναρχικοί . Εγώ που κάθομαι απέναντι από την οθόνη μου , εκφράζω την αλληλεγγύη μου και συμμετέχω με την παρουσία μου στην δενδροφύτευση του Σκάϊ που είναι και αναίμακτη . Η αλήθεια όμως είναι πως όλα αυτά δεν είναι παρά μία επινόηση σχεδιασμένη να ξεφορτώνει και να διαλύει το άγχος των χρηστών , να συγχωρεί την ενοχή τους και να κατευνάζει τις τύψεις τους απέναντι σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο . Προκαλεί την διάχυση του αισθήματος του «επείγοντος» και του φόβου περί «απρόοπτων εξελίξεων» . Προσπαθούμε να συμβιβάσουμε τα ασυμβίβαστα : την έντονη επιθυμία μας να ξεφορτωθούμε τις «επιβλαβείς» ανθρώπινες σχέσεις μας , ικανοποιώντας ταυτόχρονα την οδυνηρή επιθυμία της ηθικής ορθότητας .
Σαφώς και δεν είναι όλα μαύρα , ούτε θέλω να δώσω την εντύπωση πως αναθεματίζω τους χρήστες των κοινωνικών ιστοτόπων . Θα πρέπει να θυμηθούμε το τι έγινε το βράδυ που δολοφονήθηκε ο Γρηγορόπουλος , ή αντίστοιχα το ότι πολλές φορές μέσω του διαδικτύου οι άνθρωποι μπορούν να δράσουν συλλογικά απέναντι σε απειλές , παρακάμπτοντας το καρκίνωμα των ΜΜΕ . Μπορούν να μάθουν το τι πραγματικά συμβαίνει κάπου σε πραγματικό χρόνο και όπως αυτό συμβαίνει . Αυτός ακριβώς θα πρέπει να είναι ο ρόλος του διαδικτύου και όχι η έμμεση μετατροπή των ανθρώπων σε εμπορεύματα .
Θα μπορούσα να γράψω και άλλα πολλά αλλά δεν μου αρέσει να κουράζω τον όποιον αναγνώστη . Είμαστε υποχρεωμένοι να καταλάβουμε πως στην εποχή της καταναλωτικής κοινωνίας , τίποτε δεν ξεφεύγει από τα δίχτυα της αν αφεθεί στην τύχη του . Οι άνθρωποι δεν είναι εμπορεύματα , όπως επιτάσσει η εποχή . Δεν χρειαζόμαστε το internet προκειμένου να αναγνωρισθεί η ταυτότητά μας . Πριν κάνουμε log in πρέπει να σκεφθούμε πως :
Δεν υπάρχει ίσως χειρότερη εξαχρείωση , χειρότερη στέρηση , από αυτή των χαμένων στη συμβολική πάλη για αναγνώριση , για πρόσβαση σε μία κοινωνικά αναγνωρισμένη κοινωνική ύπαρξη , με μία λέξη : στην ανθρωπότητα .
Pierre Bourdieu , Πασχαλινοί στοχασμοί
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου