Γιατί ήμουν ληστής

Στην αυγή του 20ού αιώνα ο Μαριούς Ζακόμπ ηγείται μιας ομάδας ένοπλων ιλλεγκαλιστών αρχικά βασισμένων στο Παρίσι, αν και οι δραστηριότητές τους τελικά εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη τη Γαλλία. Μερικές από τις πιο κερδοφόρες διαρρήξεις τους: ο καθεδρικός ναός της Τουρ, το μέγαρο ενός ναυάρχου στο Σερμπούρ, το σπίτι ενός δικαστή στο Λε Μαν και ένα εργοστάσιο κοσμημάτων στην οδό Κενκαμπουά, στο Παρίσι. Άφηνε σημειώματα με την υπογραφή «Αττίλας», κατηγορώντας τους ιδιοκτήτες για τον υπερβολικό πλούτο τους και καμιά φορά έβαζε φωτιά στα μέγαρα που λήστευε. Ο Ζακόμπ ισχυρίστηκε ότι είχε λάβει μέρος σε 106 ληστείες, και στα 1903 η ομάδα του σκότωσε έναν μπάτσο και τραυμάτισε άλλον έναν σε μια μάχη στο Αμπεβίλ. Συννελήφθη 18 μήνες αργότερα και δικάστηκε στα 1905. Κρίθηκε ένοχος για 156 διαρρήξεις και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Φυλακίστηκε στο Νησί του Διαβόλου, στη Γαλλική Γουϊάνα, όπου ο διευθυντής τον χαρακτήρισε ως τον πιο επικίνδυνο κρατούμενο που υπήρξε ποτέ. Επιχείρησε να δραπετεύσει 17 φορές και πέρασε 5 χρόνια στην απομόνωση, τα 2 από αυτά αλυσοδεμένος. Το ακόλουθο αρχικά δημοσιεύτηκε στο “Balai Social” τον Απρίλιο του 1905.

Μessieurs:

Ξέρετε τώρα ποιος είμαι: ένας επαναστάτης που ζει απ’ τα προϊόντα των κλοπών του. Επι πλέον πυρπόλησα διάφορα ξενοδοχεία κι υπερασπίστηκα την ελευθερία μου απέναντι στις επιθέσεις των πρακτόρων της εξουσίας.

Έθεσα γυμνή ενώπιόν σας ολόκληρη ζωή αγώνα: την υποβάλω σαν πρόβλημα για τη λογική σας.

Μην αναγνωρίζοντας κανενός το δικαίωμα να με κρίνει, δε ζητώ συγχώρηση ή επιείκεια. Δε ζητιανεύω από κείνους που μισώ και περιφρονώ. Είστε οι ισχυρότεροι. Κάντε με ό,τι θέλετε· στείλτε με στις ποινικές αποικίες ή στην αγχόνη. Δε μου καίγεται καρφί! Αλλά προτού αποχωριστούμε επιτρέψτε μου να σας πω κάτι τελευταίο.

Αφού προ παντός με καταδικάζετε επειδή είμαι κλέφτης είναι χρήσιμο να προσδιορίσουμε τι είναι κλεψιά.

Κατά τη γνώμη μου κλεψιά είναι μια ανάγκη όλων των ανθρώπων να ικανοποιούν τις ορέξεις τους. Τούτη η ανάγκη εκδηλώνεται στο κάθε τι: απ’ τ’ αστέρια που γεννιώνται και πεθαίνουν όπως οι υπάρξεις, στα έντομα του αέρα, τόσο μικρά, τόσο άπειρα που τα μάτια μας με δυσκολία τα διακρίνουν. Η ζωή δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά κλεψιά και σφαγή. Τα φυτά και τα ζώα καταβροχθίζουν το ένα τ’ άλλο για να επιβιώσουν.

Το ένα γεννιέται μονάχα για να προσφερθεί ως τροφή για τ’ άλλο. Σ’ αντίθεση με το επίπεδο του πολιτισμού ή, για να το πούμε καλλίτερα, παρά στην τελειότητα πούχει φθάσει, ο άνθρωπος είναι επίσης υποταγμένος σ’ αυτό το νόμο, και μπορεί να γλυτώσει μόνο με το θάνατο. Σκοτώνει τόσο τα φυτά όσο και τα ζώα για να τραφεί: είναι αχόρταγος.

Εκτός απ’ τ’ απαραίτητα για τη διατροφή του που του εξασφαλίζουν τη ζωή, ο άνθρωπος τρέφεται επίσης με αέρα, νερό, και φως. Αλλά έχουμε δει ποτέ δυο ανθρώπους να σκοτώνονται για τη μοιρασιά αυτών των αγαθών; Όχι απ’ όσο ξέρω. Παρόλ’ αυτά είναι τα πολυτιμότερα αγαθά, δίχως τα οποία ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιβιώσει.

Μπορούμε ν’ αντέξουμε μερικές μέρες δίχως να καταναλώνουμε τ’ αγαθά για τα οποία γινόμαστε δούλοι. Μπορούμε να κάνωμε το ίδιο όταν πρόκειται για τον αέρα; Ούτε για ένα τέταρτο της ώρας. Το νερό υπολογίζεται τα τρία τέταρτα του οργανισμού μας κι είναι απαραίτητο για τη διατηρήση της ελαστικότητας των ιστών μας. Δίχως θερμότητα, δίχως τον ήλιο, η ζωή θα είτανε ολότελα αδύνατη.

Κι έτσι κάθε άνθρωπος παίρνει, κλέβει τ’ αγαθά του. Τον κατηγορούμε ότι διαπράττει έγκλημα; Οπωσδήποτε όχι! Γιατί τότε τα διακρίνουμε αυτά απ’ τα υπόλοιπα; Διότι τα υπόλοιπα απαιτούν το ξόδεμα μιας προσπάθειας, κάποιας ποσότητας εργασίας. Αλλ’ η εργασία είναι η απαραίτητη ουσία της κοινωνίας· πούναι, η συμμετοχή όλων των ατόμων στην κατάχτηση με το λιγότερο μόχθο της μεγαλύτερης ευημερίας. Είναι αληθινή αυτή η εικόνα της πραγματικότητας; Βασίζονται οι θεσμοί σας σε τέτοια μορφή οργάνωσης; Η αλήθεια αποδείχνει τ’ αντίθετο.

Όσο περισσότερο ο άνθρωπος δουλεύει τόσα λιγότερα κερδίζει. Όσο λιγότερο παράγει τόσο περισσότερο επωφελείται. Η αξία δεν είναι το ζητούμενο. Μόνο οι τολμηροί κατέχουν την εξουσία και σπεύδουν να νομιμοποιήσουν τη λεηλασία τους.

Απ’ την κορυφή ώς τον πάτο της κοινωνικής ιεραρχίας δεν υπάρχει τίποτε παρά δειλία στη μια μεριά και ηλιθιότητα στην άλλη. Πώς μπορείτε να περιμένετε ότι διεισδύοντας μ’ αυτές τις αλήθειες θα μπορούσα να είχα σεβαστεί μια τέτοια τάξη πραγμάτων;

O οινοπώλης κι ο νταβατζής πλουτίζουν, ενώ ο μεγαλοφυής άνθρωπος πεθαίνει άπορος σ’ ένα νοσοκομειακό κρεβάτι. Ο φούρναρης που ζυμώνει ψωμί δεν αγοράζει κανένα· ο παπουτσής που φτιάχνει χιλιάδες παπούτσια περπατάει ξυπόλητος· η μοδίστρα που φτιάχνει προμήθειες από ρούχα δεν έχει κανένα για να καλυφθεί· ο χτίστης που χτίζει πύργους και παλάτια ζητάει λίγο αέρα σε μια βρωμερή τρώγλη. Αυτοί που παράγουν τα πάντα δεν έχουν τίποτα, κι αυτοί που δεν παράγουν τίποτα έχουν τα πάντα.

Τέτοια τάξη πραγμάτων μπορεί να παράγει μόνον ανταγωνισμό ανάμεσα στις εργαζόμενες τάξεις και τις ιδιοκτήτριες, δηλαδή, τις αδρανείς, τάξεις. Η πάλη ξεσπά και το μίσος παραδίνει το κτύπημά του.

Αποκαλείτε έναν άνθρωπο κλέφτη και ληστή· εφαρμόζετε την αυστηρότητα του νόμου πάνω του δίχως ν’ αναρωτιέστε εάν θα μπορούσε να γίνει κάτι άλλο. Έχουμε δει ποτέ κάποιον   ε ι σ ο δ η μ α τ ί α   να γίνεται ληστής; Παραδέχομαι ότι εγώ δεν τόχω υπόψη μου. Αλλ’ εγώ, που δεν είμαι ούτε   ε ι σ ο δ η μ α τ ί α ς   ούτε ιδιοχτήτης, εγώ που δεν είμαι παρά μονάχα ένας άνθρωπος που διαθέτει μόνο τα χέρια και το μυαλό του για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του, έπρεπε να πράξω διαφορετικά. Η κοινωνία μου παραχωρεί τρεις μονάχα τρόπους επιβίωσης: δουλειά, ζητιανιά, ή κλεψιά. Η δουλειά, μακρυά απ’ το να μου είναι αντιπαθής, μ’ ευχαριστεί: ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει δίχως να δουλεύει. Οι μυς και το μυαλό του περιέχουν μια ποσότητα ενέργειας που πρέπει να ξοδευτεί. Αυτό που μισώ είτανε να χύνω το αίμα και τον ιδρώτα μου για μερικά ψίχουλα μισθού· να δημιουργείται πλούτος που δε θα μου τον επέτρεπαν.

Με μια λέξη, το βρίσκω μισητό να παραδίνομαι στην πορνεία της εργασίας. Η ζητιανιά είναι υποτιμητική, η άρνηση κάθε αξιοπρέπειας. Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα στην καλοπέραση της ζωής.

Τ ο   δ ι κ α ί ω μ α   σ τ η   ζ ω ή   δ ε ν   τ ο   ζ η τ ι α ν ε ύ ε ι ς ,   τ ο   π α ί ρ ν ε ι ς .

Η κλεψιά είναι η αποκατάσταση, η επανάκτηση της κτήσης. Αντί να είμαι κλεισμένος σ’ ένα εργοστάσιο, όπως σε μια ποινική αποικία· αντί να ζητιανεύω γι’ αυτά που δικαιωματικά μου ανήκουν, προτίμησα να επαναστατήσω και να πολεμήσω τους εχθρούς μου πρόσωπο με πρόσωπο κάνοντας πόλεμο στους πλούσιους, επιτειθέμενος στα υπάρχοντά τους.

Φυσικά καταλαβαίνω πως θα προτιμούσατε να υποταχθώ στους νόμους σας· σαν πειθήνιος και παληός εργαζόμενος να δημιουργώ πλούτο μ’ αντάλλαγμα έναν ασήμαντο μισθό, κι όταν το κορμί μου θάχε εξαντληθεί και το μυαλό μου αχρηστευτεί θα είχα πεθάνει σε μια γωνιά του δρόμου. Τότε δε θα μ’ αποκαλούσατε “κυνικό κακοποιό”, αλλά “τίμιο εργαζόμενο”. Με κολακείες, θα μου δίνατε ακόμα το μετάλλιο της εργατικότητας. Οι παπάδες υπόσχονται τον παράδεισο στα κορόιδά τους. Σεις είστε λιγότερο αφηρημένοι: τους υπόσχεστε ένα κομμάτι χαρτί.

Σας ευχαριστώ για την τόση καλοσύνη, τόση ευγνωμοσύνη, messieurs. Προτιμώ να είμαι ένας κυνικά συνειδητός των δικαιωμάτων μου παρά ένας αυτόματος, μια καρυάτιδα.

Από τότε που είχα συνείδηση του εαυτού μου δόθηκα στην κλεψιά δίχως κανένα δισταγμό. Δεν έχω θέση στη λεγόμενη ηθική σας που συνηγορεί το σεβασμό στην ιδιοχτησία σαν αρετή όταν στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν χειρότεροι κλέφτες απ’ τους ιδιοχτήτες.

Θεωρείστε τους εαυτούς σας τυχερούς, messieurs, που αυτή η προκατάληψη έχει ριζώσει στους ανθρώπους, που γίνεται γι’ αυτό ο καλλίτερός σας χωροφύλακας. Γνωρίζοντας την αδυναμία του νόμου, της εξουσίας, να το εκφράσω καλλίτερα, τους έχετε κάμη τον πιο στέρεο απ’ τους προστάτες σας. Προσέξτε όμως: τα πάντα διαρκούν μόνο για ωρισμένο καιρό. Ό,τι οικοδομήθηκε, χτίστηκε με πανουργία και ισχύ, μπορεί να γκρεμιστεί με πανουργία και ισχύ.

Οι άνθρωποι εξελίσσονται κάθε μέρα. Δε βλέπετε πως έχουν μάθει αυτές τις αλήθειες, πως έχουν συνειδητοποιήσει τα δικαιώματά τους, πως όλοι αυτοί οι πεινασμένοι, όλοι οι άθλιοι, με μία λέξη: όλα τα θύματά σας, οπλίζονται με λοστούς και επιτίθενται στα σπίτια σας για να πάρουν πίσω τον πλούτο που δημιούργησαν και τον οποίο τους κλέψατε

Νομίζετε πως θάναι ακόμα δυστυχισμένοι; Νομίζω το αντίθετο. Εάν το σκεφτούν προσεκτικά θα προτιμούσαν να πάρουν όλα τα πιθανά ρίσκα απ’ το να σας παραπαχαίνουν ενώ στενάζουν στη μιζέρια.

“Φυλακή…ποινικές αποικίες…η αγχόνη,” θα τους πουν. Αλλά τί είναι αυτές οι απόψεις σε συνδυασμό με τη ζωή ενός κτήνους φτιαγμένο απ’ όλες τις δυνατές ταλαιπωρίες.

Ο ανθρακωρύχος που παλεύει για το ψωμί του στα έγκατα της γης, δίχως ν’ αντικρίζει το φως της μέρας, μπορεί να χαθεί από λεπτό σε λεπτό, θύμα μιας έκρηξης· ο στεγαστής που περιπλανιέται από στέγη σε στέγη μπορεί να πέσει και να γίνει κομμάτια· ο ναυτικός γνωρίζει πότε σαλπάρει αλλά δεν ξέρει εάν θα επιστρέψει στο λιμάνι. Ένας σημαντικός αριθμός εργατών προσβάλλονται από θανατηφόρες ασθένειες κατά την άσκηση της εργασίας τους· εξαντλούνται, δηλητηριάζονται, πεθαίνουν για να παράγουν για σας. Ακόμα κι οι χωροφύλακες κι οι αστυνομικοί – οι υπηρέτες σας – που, για ένα κόκκαλο που τους δίνετε για να δαγκώνουν, μερικές φορές συναντούν το θάνατο στη μάχη ενάντια στους εχθρούς σας.

Στενοκέφαλοι στον κοντόθωρο εγωισμό σας, παραμένετε σκεπτικοί στη θεώρηση αυτής της άποψης; Οι άνθρωποι φοβούνται, φαίνεται να λέτε. Τους κυβερνούμε με το φόβο και την καταστολή. Εάν ουρλιάξουν, θα τους ρίξουμε στη φυλακή· εάν κουνηθούν, θα τους εξορίσουμε στην ποινική αποικία· εάν δράσουν θα τους οδηγήσουμε στην γκιλλοτίνα! Πολύ κακώς υπολογίσατε, messieurs, πιστέψτε με. Οι ποινές που επιβάλλετε δεν είναι το φάρμακο εναντίον των εξεγερτικών δράσεων. Η καταπίεση, μακρυά απ’ το νάναι φάρμακο, ή ακόμη καταπραϋντικό, είναι μόνον η επιδείνωση του κακού.

Συλλογικά μέτρα φυτεύουν μόνο μίσος κι εκδίκηση. Είναι ένας μοιραίος κύκλος. Σε κάθε περίπτωση, απ’ τη στιγμή που παίρνετε κεφάλια, από τότε που γεμίζετε τις φυλακές και τις ποινικές αποικίες, έχετε καταφέρει να εμποδίσετε το μίσος απ’ το να εκδηλώνεται; Πείτε κάτι! Απαντήστε! Τα γεγονότα δείχνουν την ανικανότητά σας.

Από την πλευρά μου, γνώριζα πολύ καλά ότι η διαγωγή μου δε θάχε άλλη έκβαση απ’ την ποινική αποικία ή την αγχόνη. Πρέπει να δείτε ότι αυτό δε με απέτρεψε απ’ τη δράση. Εάν έδωσα τον εαυτό μου στην κλεψιά δεν είτανε ζήτημα κέρδους, αλλά ζήτημα αρχής, δίκιου. Προτίμησα να διατηρήσω την ελευθερία μου, την ανεξαρτησία μου, την αξιοπρέπειά μου ως άνθρωπος παρά να κάνω τον εαυτό μου το δημιουργό της τύχης κάποιου άλλου. Για να το θέσω ωμά, δίχως εφυμισμό: προτίμησα να κλέβω παρά να με κλέβουν!

Φυσικά καταδικάζω, επίσης, τη βίαιη αρπαγή του πλούτου και μέσω της πανουργίας να παίρνει τους καρπούς της εργασίας κάποιου άλλου. Αλλ’ είναι ακριβώς γι’ αυτό που έκανα πόλεμο στους πλούσιους, τους κλέφτες των αγαθών των φτωχών. Θέλω επίσης να ζω σε μια κοινωνία όπου η κλεψιά θα εξαλειφθεί. Επιδοκιμάζω μόνο και χρησιμοποιώ την κλεψιά σα μέσο της εξέγερσης περισσότερο κατάλληλο για να πολεμήσει την περισσότερο άδικη απ’ όλες τις κλεψιές: την ιδιωτική ιδιοχτησία.

Για να καταστρέψεις ένα αποτέλεσμα πρέπει πρώτα να καταστρέψεις την αιτία του. Εάν υπάρχει κλεψιά είναι διότι υπάρχει πλεόνασμα απ’ τη μια πλευρά και φτώχεια απ’ την άλλη· διότι   τ α   π ά ν τ α   ανήκουν μόνο σε   λ ί γ ο υ ς .   Ο   α γ ώ ν α ς   θ α   ε ξ α φ α ν ι σ τ ε ί   μ ό ν ο   ό τ α ν   ο ι   ά ν θ ρ ω π ο ι   θ α   μ ο ι ρ ά ζ ο ν τ α ι   τ η ν   ε υ τ υ χ ί α   κ α ι   τ η   λ ύ π η   τ ο υ ς ,   τ ο ν  κ ό π ο   κ α ι   τ ο ν   π λ ο ύ τ ο   τ ο υ ς ,   ό τ α ν   ό λ α   θ α   α ν ή κ ο υ ν   σ’   ό λ ο υ ς .

Ω ς   ε π α ν α σ τ ά τ η ς   α ν α ρ χ ι κ ό ς ,   έ κ α ν α   τ η ν   ε π α ν ά σ τ α σ ή   μ ο υ .   V i v e   l’   a n a r c h i e !

Ζαν Μαιτρόν, Histoire du mouvement anarchiste en France. Παρίσι, Societé universitaire d’editions et de librairie. 1951

Μετάφρ. aixmi