Ένας από τους προπάτορες της Αναρχίας ήταν ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Ζήνων. Δεν δεχόταν την έννοια της πολιτείας και υποστήριζε την κυριαρχία του ατόμου, διακήρυττε την έκφραση των ενστίκτων και αντιδρούσε απέναντι στα όργανα της τάξης, τους ναούς και το χρήμα. Κατά την φιλοσοφία του, ο άνθρωπος έπρεπε να ακολουθεί την λογική του και όχι μια έξωθεν εξουσία. Πρώτος που μίλησε ανοιχτά για την αναρχία ήταν ο Γάλλος Λουί Αρμάν, ένας βαρόνος. Επιστρέφοντας από στρατιωτική εκστρατεία από την Αμερική, εγκωμίασε τον τρόπο οργάνωσης των τοπικών κοινωνιών των ιθαγενών, που δεν είχαν ιδιοκτησία και φυλακές.
Οι διαφωτιστές εμπνεόμενοι από τα ιδανικά της ελευθερίας και της ισότητας, είδαν στους πρωτόγονους λαούς το πρότυπο της χαμένης αθωότητας. Μιας ουτοπίας, όπου ο άνθρωπος ζούσε πριν τον πολιτισμό ελεύθερος και χωρίς αρχές (αν και δύσκολα). Ακόμη και ο συγγραφέας Ντανιέλ Νταφόε, έγραψε το μυθιστόρημα “Ροβινσώνας Κρούσος”, σαφώς επηρεασμένος. Υπήρχε η αντίληψη ότι ο άνθρωπος όταν βρεθεί μακρυά από την επιρροή του πολιτισμού ρέπει προς το καλό. Και στον Αιμίλιο του Ρουσό το συναντάμε. Ακόμη και ο Άγγλος φιλόσοφος Ουίλιαμ Γκόντγουιν, ήταν πεπεισμένος αντικρατιστής. Υποστήριζε ότι οι δικαστικοί και κοινωνικοί θεσμοί εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη του ανθρώπου.
Πρώτος που δήλωσε αναρχικός ήταν ο Γάλλος Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν. Το 1840, όρισε την ιδιωτική περιουσία ως μια “απάτη”, μια παραβίαση της φυσικής τάξης των πραγμάτων. Αυτή ήταν η βάση αμφισβήτησης του καπιταλιστικού συστήματος και της κρατικοκεντρικής οργάνωσής του, την οποία θεωρούσε αλλοτριωμένη, γιατί ήταν καρπός εξαναγκασμών. Γι’ αυτό καταδίκαζε το κράτος, την Εκκλησία και το κέρδος, φανταζόμενος ένα οικονομικό σύστημα βασισμένο στην αμοιβαιότητα κι όχι στον πλουτισμό. Μόνο έτσι θα μπορούσε να δομηθεί μια δημοκρατική κοινωνία με ίσες ευκαιρίες για όλους. Το τοπίο της αναρχίας ήταν τόσο θολό, όσο η ίδια η έννοια στα αυτιά ορισμένων. Επί παραδείγματι, ο Γερμανός φιλόσοφος Μαξ Στίρνερ, ίδρυσε τον ατομικιστικό αναρχισμό. Κύριο του χαρακτηριστικό, η ανάδειξη του εγωισμού ως απόλυτη αξία, κάτι που συναντάμε όμως και στον καπιταλισμό! Αντιθέτως στην Αμερική, ο Χένρι Θορό διατύπωσε την θεωρία της αστικής ανυπακοής, δηλαδή στην πολιτική μάχη που παραβιάζει τον νόμο ο οποίος θεωρείται άδικος.
Oι ΗΠΑ ήταν η πρώτη χώρα που φιλοξένησε αναρχικές κοινότητες. Το 1826 ο συνδικαλιστής Ρόμπερτ Όουεν ίδρυσε στην Ιντιάνα την κοινότητα “New Harmony”, που βασιζόταν στην συνεργασία και την δωρεάν εκπαίδευση, ενώ ο εφευρέτης Τσοσάια Γουόρεν οργάνωνε αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες όπως την “Ουτοπία” στο Ohio και τους “Μοντέρνους Καιρούς” στο Long Island. Βέβαια κανένα από αυτά τα κοινωνικά πειράματα δεν επιβίωσε πάνω από 2 χρόνια.
Μεγαλύτεροι θεωρητικοί του αναρχισμού ήταν οι Ρώσοι Μιχαήλ Μπακούνιν και Πιοτρ Κροπότκιν. Στόχος τους ήταν η εξάλειψη της εξουσίας του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο και η δημιουργία μιας κοινωνίας που ήταν βασισμένη σε ομοσπονδίες ελεύθερων συνελεύσεων, μέσω μιας βίαιης επανάστασης. Σε αντίθεση όμως με τους μαρξιστές, οι αναρχικοί δεν πίστευαν ούτε σε κόμμα, ούτε στην εργατική εξουσία. Ο Μπακούνιν μάλιστα, πίστευε πως μια μαρξιστική επανάσταση θα οδηγούσε σε απολυταρχικό καθεστώς, ανάλογο με εκείνο που θα ανατρεπόταν. Η εμπειρία με τους σοβιετικούς αποδεικνύει πως είχε δίκιο.
Δεν έλειψε και αναρχισμός με θρησκευτικό υπόβαθρο. Ο συγγραφέας Λέων Τολστόι, υποστήριζε πως ο Χριστός είχε αφαιρέσει την αξία του κράτους και η αλλαγή της κοινωνίας έπρεπε να συμβεί με μια ειρηνική, πνευματική επανάσταση.
To 1864 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Πρώτη Διεθνής των Εργατών, στην οποία προσχώρησε όλη η ευρωπαϊκή αριστερά. Όμως κατά την διάρκεια των συζητήσεων για την στρατηγική πραγματοποίησης της επανάστασης, οι διαφορές ανάμεσα στις απόψεις, ανάγκασαν τους αναρχικούς να αποχωρήσουν και να ιδρύσουν την Αντιεξουσιαστική Διεθνή, που συγκεντρώθηκε το 1872, στο Σεντ Ιμιέ της Ελβετίας. Εκείνη την εποχή, πολλές συνδικαλιστικές οργανώσεις είχαν αναρχικό χαρακτήρα. Στις 18/7/1936 η Εθνική Ομοσπονδία Εργασίας κήρυξε γενική απεργία στην Βαρκελώνη. Σε λίγες ημέρες, όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς, από τα τραμ μέχρι και τα πλοία έγιναν δημόσιας χρήσης, όπως και η ηλεκτρική ενέργεια, ενώ το 70% των επιχειρήσεων πέρασε στα χέρια των επιτροπών των εργαζομένων.
Οι ιδιοκτήτες μπορούσαν να συνεχίσουν να εργάζονται στις επιχειρήσεις, αλλά λαμβάνοντας τον ίδιο μισθό με τους άλλους υπαλλήλους. Η κολεκτιβοποίηση αφορούσε 2 εκ. εργαζομένους και διήρκεσε πάνω από έναν χρόνο, μέχρι που κατεστάλη από τον δικτάτορα Φράνκο.Στην προσπάθεια να πραγματοποιήσουν την επανάσταση με άμεση δράση, οι ομάδες εξτρεμιστών του αναρχικού κινήματος οργάνωσαν σε 20 χρόνια μια σειρά εντυπωσιακών επιθέσεων.
1881: Η ομάδα “Θέλημα Θεού” δολοφονεί στην Αγία Πετρούπολη τον τσάρο Αλέξανδρο Β’ με μια τούρτα-βόμβα.
1878: Ο υδραυλικός Εμίλ Μαξ Χέντελ αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον κάιζερ Γουλιέλμο Α’.
1897: Ο Ιταλός Μικέλε Αντζολίλιο πυροβόλησε τον Ισπανό υπουργό Αντόνιο Κάνοβας ντελ Καστίγιο.
1898: Ο Ιταλός αναρχικός Λουίτζι Λουκένι μαχαιρώνει στην Γενεύη, την πριγκίπισσα Σίσσυ.
1900: Ο Γκαετάνο Μπρέσι δολοφονεί τον βασιλιά Ουμβέρτο Α’.
1901: Ο Πολωνός Λέων Κσόλγκοζ δολοφονεί τον Αμερικανό πρόεδρο Γουίλιαμ Μακ Κίνλει.
Όμως αυτή η ριζοσπαστικοποίηση έφερε τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα για το αναρχικό κίνημα. Κυρίως γιατί η αστική τάξη συσπειρώθηκε και αφετέρου επικράτησε η εικόνα του αναρχικού ως γενειοφόρου βομβιστή, μια εικόνα που κόστισε και σε αναρχικούς που μετανάστευσαν κυρίως στις ΗΠΑ, αλλά και στην ίδια την ιδέα του κινήματος. Πέρα από την βία που ασκούσαν, υπήρξε και ένας άλλος λόγος πολιτικής αποδυνάμωσης των αναρχικών. Σε αντίθεση με τους κομμουνιστές που επιβίωσαν του φασισμού χάρη στο πρότυπο και τα χρήματα της ΕΣΣΔ, εκείνοι δεν είχαν ούτε πρότυπα ούτε πόρους για να τους υποστηρίξουν. Πολλά στελέχη πέθαναν στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου. Πολλοί Ιταλοί αναρχικοί βρήκαν καταφύγιο στο Λουγκάνο, όμως η εξορία δεν διήρκεσε πολύ, αφού διώχτηκαν από τις ελβετικές αρχές, με εντολή του ιταλικού κράτους.
Πολλά παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμενων κοινοτήτων μπορούν να σημειωθούν, όπως η “Νέα Σεσίλια” στην Βραζιλία (με απελευθερωμένες κοινωνικές σχέσεις), μια κοινότητα με πληθυσμό 250 κατοίκων, τα ισραηλινά κιμπούτς (εθελοντικοί συνεταιρισμοί), η Τσιταντέλα (αγροτική κοινότητα με μεγάλη παραγωγή), οι παρισινές κομμούνες (ομοσπονδίες γειτονιάς), το παράδειγμα των χωρικών της Ουκρανίας το 1918 κ.α.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου