Άγιος της προπαγάνδας?

«Γιατί μισώ τον Άγιο Βασίλη»· «Ναι, ο Άγιος Βασίλης είναι ένα κακό παράδειγμα για τα παιδιά»: η εποχή που ουδείς σκεφτόταν να πει κακή κουβέντα για τον «Άγιο των παιδιών» έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Όχι πως δεν υπάρχουν πολλοί που υπογραμμίζουν τη θετική συμβολή του. Βοηθάει τους μικρούς να αναπτύξουν τη φαντασία τους, λένε Αμερικανοί ψυχολόγοι. Το ψέμα των γονιών για την ύπαρξη του Αϊ-Βασίλη είναι απαραίτητο, σύμφωνα με την ψυχολόγο Ζακλίν Γούλεϋ του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Ώστιν, επειδή αναπτύσσει τη φαντασία που έχει ζωτική σημασία για την ανάπτυξη των παιδιών. Μάλιστα, σύμφωνα με την Άλισον Γκόπνικ, συγγραφέα του βιβλίου «Τhe Ρhilosophical Βaby», οι μικροί ξέρουν πολύ καλά όταν κάτι, όπως ο Άγιος Βασίλης, δεν είναι αλήθεια, όμως «συνεχίζουν να προσποιούνται πως το πιστεύουν». Και όταν προσποιούνται, «αναπτύσσουν αυτή την κρίσιμη ικανότητα του ανθρώπου να σκέπτεται τις πιθανές εναλλακτικές δυνατότητες ύπαρξης του κόσμου». Στους ενηλίκους, αυτή η ικανότητα βρίσκεται στη βάση της εφευρετικότητας και των νεωτερισμών.

Όμως δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη. Ο Νέιθαν Γκριλ γράφει στη Βρετανική Ιατρική Επιθεώρηση πως ο Άγιος Βασίλης αποτελεί ένα παράδειγμα προς αποφυγήν, σε όρους δημόσιας υγείας. Είναι παχύσαρκος και στις διαφημίσεις καλεί τα παιδιά να αγοράζουν Coca Cola, χάμπουργκερ, παγωτά, προϊόντα λιπαρά, με πολύ αλάτι ή πολλή ζάχαρη.

Μερικοί θεωρούν πως είναι ο παγκόσμιος εμπορικός αντιπρόσωπος του καπιταλισμούΣύμφωνα με τον Γάλλο καθηγητή της Φιλοσοφίας Ζαν-Ζακ Ντελφούρ, ο Άγιος Βασίλης είναι ένα θαυμάσιο εργαλείο προπαγάνδας, μαθαίνει στα παιδιά να απαιτούν να είναι χειροπιαστή η αγάπη, τα εκπαιδεύει στον κυνισμό και την υστεροβουλία. Αποτελεί επίσης μια μεταφορά για το σεξ. Ο παχουλός και κοκκινοπρόσωπος Άγιος Βασίλης, γράφει ο Ντελφούρ στη «Λιμπερασιόν», «είναι ένα πέος που διεισδύει στην κατοικία-μητέρα, της οποίας η καμινάδα είναι το αιδοίο, το τζάκι είναι η μήτρα και τα δώρα τα παιδιά που γεννώνται».

Είναι ακόμη ένας διαφημιστής: η εικόνα του χρησίμευσε στη στρατιωτική προπαγάνδα και μετά στην εμπορική. Υποστήριξε τους Βόρειους στον αμερικανικό εμφύλιο, με τα σκίτσα του Τόμας Ναστ, γύρω στο 1863. Και πολύ πριν αρχίσει να πουλάει τον χημικό χυμό της Coca Cola, το 1930, είχε πουλήσει αυτοκίνητα, στιλό, καραμπίνες, τσιγάρα, ελαστικά, σαπούνια, καφέδες, κλινοσκεπάσματα, καύσιμα, κάλτσες.

Για τον Γάλλο καθηγητή, ο Άγιος Βασίλης είναι ο παγκόσμιος εμπορικός αντιπρόσωπος του καπιταλισμού. Είναι ένας άγιος αφιερωμένος ψυχή τε και σώματι στην υπόθεση των εμπόρων. Ανακατεύεται στις οικογένειες και μετατρέπει τις συναισθηματικές σχέσεις σε υλικές. Εκπαιδεύει στον κομφορμισμό (δώρα παίρνουν μόνο τα καλά παιδιά), στην υστερόβουλη υπακοή και στην υποκρισία. Και ο μύθος των ξωτικών, που δουλεύουν από ευχαρίστηση στο εργαστήριο των δώρων του Άγιου Βασίλη, χωρίς μισθό ούτε κοινωνική ασφάλιση, τονίζει ο Ντελφούρ, εκφράζει το μυστικό όνειρο κάθε καπιταλιστή.

Του Γιώργου Αγγελόπουλου