 |
| 3 Δεκεμβρίου 1944. Οι πρώτοι νεκροί στο Σύνταγμα.
Αν θέλουμε πραγματικά κάποια στιγμή να δούμε το γιατί έχουμε φτάσει ως εδώ, πρέπει να γυρίσουμε πίσω. Να δούμε τα ιστορικά γεγονότα. Είναι εύκολο να καταλάβουμε, ότι η σημερινή κατάσταση, είναι η προβολή στο σήμερα, των εθνικών λαθών του Δεκεμβρίου του 1944.
Το παρακάτω κείμενο είναι από το αφιέρωμα για τα Δεκεμβριανά του 1944, του Γιαννη Νικολόπουλου στο radiobubble.
|
Αντί προλόγου.
«Ενεργήστε σαν να επρόκειτο για κατακτημένη πόλη, στην οποία έχει ξεσπάσει τοπική εξέγερση» (5 Δεκεμβρίου 1944, τηλεγράφημα. Ο βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ στον υποστράτηγο και διοικητή των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, Ρόναλντ Σκόμπυ).
«Κρατήστε τους γιους σας στο σπίτι, μανάδες της Αθήνας. Ή, ανάψτε για αυτούς, τις λαμπάδες, απόψε τη νύχτα. Ο γέρος της Ντάουνιγκ Στριτ φέρνει πίσω το βασιλιά σας». (Μπέρτολτ Μπρεχτ).
Η Κυριακή, 3 Δεκεμβρίου του 1944, είναι μέρα ψυχρή και ηλιόλουστη. Είναι και ημέρα συλλαλητηρίου για το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και τους αθηναίους πολίτες, άνδρες και γυναίκες, που κατά τη διάρκεια της Κατοχής και τις πρώτες αυτές ημέρες της Απελευθέρωσης, έχουν συνταχθεί μαζί του και έχουν συμπράξει από τις τάξεις του, στο έπος της Αντίστασης. Τα συνθήματα που δονούν την ατμόσφαιρα και το πλήθος των πλέον των 300.000 ανθρώπων, είναι «Λαοκρατία», «Τελευταίος ο ΕΛΑΣ»(για το θέμα του αφοπλισμού των ανταρτικών σχηματισμών), «Κρεμάλα στον Γονατά» (τον παλαιό βενιζελικό στρατηγό, που υπήρξε πρωτεργάτης στη συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας).
3 Δεκεμβρίου 1944. Το πλήθος της διαδήλωσης στα Χαυτεία (Ομόνοια)
Αριστερά, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου.
Δεξιά, ο Άγγλος στρατηγός, Ρόναλντ Σκόμπυ.
Οι αιτίες, είναι βαθύτερες. Η εύλογη δυσπιστία του ΕΑΜ και της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, μπροστά στην στανική εμμονή βρετανών και ελλήνων, αστών πολιτικών για άμεσο και μονομερή αφοπλισμό του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) και των ένοπλων τμημάτων της Αθήνας και της περιφέρειας, που οργανικά αναφέρονταν στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) ή την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ [όπως οι Ομάδες Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (ΟΠΛΑ), που λόγω των αυθαιρεσιών τους, είναι αποκρουστική και για τους περισσότερους ΕΑΜίτες.
Η ατιμωρησία και το ακαταδίωκτο που απολαμβάνουν οι πρώην συνεργάτες των Γερμανών, μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας, χωροφύλακες, στρατιωτικοί, μαυραγορίτες, πολιτικοί και καθηγητές που υπήρξαν στελέχη του δοσιλογικού κράτους, που εγκατέστησαν οι Γερμανοί και η απόρριψη του αιτήματος για άμεση προκήρυξη δημοψηφίσματος, με αντικείμενο την επιστροφή ή όχι του βασιλιά Γεωργίου Β’ και εκλογών για την ανάδειξη Βουλής και κυβέρνησης, είναι μόνο μερικές από αυτές.
Για την «άλλη όχθη», το συλλαλητήριο και η στάση του ΕΑΜ είναι προμελετημένα μέρη ενός αριστοτεχνικού σχεδίου για την άλωση της Αθήνας και την επιβολή ολοκληρωτικού καθεστώτος και ευθεία καταπάτηση των συμφωνιών της Πλάκας, του Λιβάνου και της Καζέρτας που η ηγεσία του Μετώπου έχει συνομολογήσει.
Ο Παπανδρέου εκδίδει το απόγευμα της 2ας Δεκεμβρίου διάταγμα απαγόρευσης του συλλαλητηρίου, καθ’ υπαγόρευση των Βρετανών και του ίδιου του βρετανού υποστράτηγου (στρατηγού, θεωρούμενου, κατά τα ειωθότα) Ρόναλντ Σκόμπυ. Νωρίτερα, την ίδια ημέρα, και με τη σύμφωνη γνώμη του διοικητή της Αστυνομίας Πόλεων, Άγγελου Έβερτ, είχε επιτρέψει το συλλαλητήριο.
Ο Σκόμπυ, σύμφωνα με την συμφωνία της Καζέρτας, που έχει συνυπογράψει το ΕΑΜ μέσω του στρατηγού Στέφανου Σαράφη, έχει οριστεί ανώτατος στρατιωτικός διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων, που κρίνεται σκόπιμο να σχηματιστούν άμεσα στη χώρα.
Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία (Ρίμινι) στην Αθήνα. 3 Δεκεμβρίου 1944. Αστυνομικοί με προτεταμένα όπλα
Η πρώτη απόφαση του Σκόμπυ που, στην αρχή, δεν τίθεται καν στην έγκριση του υπουργικού συμβουλίου, είναι ο μονομερής αφοπλισμός των ανταρτικών ομάδων του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και η έναρξη συγκρότησης Ενόπλων Δυνάμεων με πυρήνα τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας, με επικεφαλής τον ταξίαρχο (συνταγματάρχη εκείνη την περίοδο) Θρασύβουλο Τσακαλώτο.
Η Ταξιαρχία έχει συγκροτηθεί στη Μέση Ανατολή από τους ίδιους τους Βρετανούς, με γνώμονα την πίστη των ανδρών της στο Στέμμα, έχει επιχειρήσει ήδη στο μέτωπο της Ιταλίας, στην πολιορκία του Ρίμινι (εξού και αποκαλούνται και Ριμινίτες ή Ταξιαρχία Ρίμινι) και θεωρείται εξαιρετικά αξιόμαχη.
4 Δεκεμβρίου 1944. Η κηδεία των θυμάτων της προηγουμένης. Η κεφαλή της πορείας.Το πανό γράφει: Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες
ή τα όπλα, ΕΑΜ. (προσωπική μαρτυρία: Από τις τέσσερις γυναίκες, στο πανό, οι τρεις έπεσαν νεκρές από τα πυρά και η τέταρτη πέθανε μερικά χρόνια αργότερα, στη φυλακή).
Οι υπουργοί του ΕΑΜ ζητούν ταυτόχρονο αφοπλισμό όλων των ένοπλων σχηματισμών και συγκρότηση Εθνικού Στρατού με την κλήση ορισμένων κλάσεων εφέδρων. Αν και ο Παπανδρέου αρχικώς συμφωνεί, υπαναχωρεί μετά από τις βρετανικές πιέσεις και τελικώς, οι υπουργοί αυτοί και το ΕΑΜ δεν εισακούγονται.
Ο Σκόμπυ δε λειτουργεί αυθαίρετα. Υλοποιεί τις διαταγές του Λονδίνου και εν πολλοίς το σχέδιο με την κωδική ονομασία «Manna», δηλαδή το σχέδιο κατάληψης της μόλις απελευθερωμένης Αθήνας, από τους Βρετανούς και τις φίλιες προς αυτούς δυνάμεις, είτε αυτές έχουν ενταχθεί οργανικά στον, κατά τα άλλα συμμαχικό, βρετανικό στρατό είτε αποτελούν τμήματα του κρατικού μηχανισμού, που αφήνουν πίσω τους οι Γερμανοί, και έχουν διαγράψει ήδη, πέρα από τη δοσιλογική πορεία, και τροχιά σύγκρουσης, αντιπαράθεσης και μίσους προς το ΕΑΜ.
Τέτοια σώματα είναι η φιλοβασιλική οργάνωση «Χ» με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα, οι δυνάμεις των Ταγμάτων Ασφαλείας της Αθήνας, της Εύβοιας και, σε αρκετά ικανό ποσοστό, της Βόρειας Πελοποννήσου, που έχουν βρει καταφύγιο στην Αθήνα και δεν έχουν αντιμετωπίσει ακόμη συλλήψεις και προσαγωγές στη δικαιοσύνη για την εξαπόλυση σφαγών, δηώσεων και καταστροφών την περίοδο 1943 – 1944, το λεγόμενο Μηχανοκίνητο της Γενικής Ασφάλειας, με επικεφαλής τον αξιωματικό Νίκο Μπουραντά, που έχει πρωτοστατήσει στις διώξεις αγωνιστών, τους φόνους και τη λεηλασία του πληθυσμού της Αθήνας και τμήμα του ΕΔΕΣ Αθήνας, το λεγόμενο και «προδοτικό», που έχει συνεργαστεί με τους Γερμανούς ήδη από το χειμώνα του 1942 – 1943.
Με την σταδιακή αλλά και εσπευσμένη άφιξη στο λιμάνι του Πειραιά, βρετανικών δυνάμεων, που οι περισσότερες έχουν αποσπαστεί από το ιταλικό μέτωπο, όπως είναι η λεγόμενη Ινδική Μεραρχία, ο Σκόμπυ μπορεί να κινητοποιήσει, την ημέρα του συλλαλητηρίου, περίπου 40.000 άνδρες.
Το έργο, όμως της τήρησης «της τάξεως εις την συγκέντρωσιν του ΕΑΜ, η οποία έχει κριθεί παράνομος από την κυβέρνησιν εθνικής ενότητος» αναλαμβάνει σε πρώτη φάση, η Αστυνομία Πόλεων, που διοικείται, όπως έχει αναφερθεί ήδη, από τον Άγγελο Έβερτ και η έδρα της βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τα Παλαιά Ανάκτορα (τη Βουλή των Ελλήνων), επί της οδού Βασιλίσσης Σοφίας και Ζαλοκώστα, δίπλα στο υπουργείο Εξωτερικών.
Ο ίδιος ο Έβερτ, λίγα χρόνια αργότερα, θα παραδεχθεί ότι εκείνη την ημέρα είναι αυτός που δίνει την εντολή να ανοίξουν πυρ οι αστυφύλακες προς τους διαδηλωτές στο Σύνταγμα, τονίζοντας ότι ακολουθούσε «άνωθεν εντολές», χωρίς να διευκρινίσει ποιος έδωσε αυτές τις εντολές.
Η ιεραρχία, όμως, είναι συγκεκριμένη. Τα ένοπλα σώματα, που είναι παραστάτες των Βρετανών και δρουν, είτε ως εθελοντικά, είτε ως τακτικά, είτε είναι τμήματα της αστυνομίας και της χωροφυλακής υπάγονται στον υπουργό Στρατιωτικών, παλαιό βενιζελικό, νυν βασιλόφρονα, και συνεργάτη της «Χ», Κωνσταντίνο Βεντήρη, που πολλάκις έχει παρακάμψει τον Παπανδρέου και συνομιλεί απευθείας με τον Σκόμπυ.
Οι πυροβολισμοί που πέφτουν εκείνο το πρωινό στο Σύνταγμα, διαλύουν, αρχικώς προσωρινά τη συγκέντρωση και το ανθρώπινο ποτάμι που έχει κατακλύσει την πλατεία, όλες τις οδούς και εκτείνεται από την Πανεπιστημίου και τη Σταδίου έως τα Χαυτεία και την Ομόνοια.
Οι διαδηλωτές επανέρχονται διαρκώς κάτω από συνεχή και αδιάκοπα πυρά, αφήνοντας πίσω τους δεκάδες τραυματίες και τουλάχιστον 28 νεκρούς.
Τα πυρά πέφτουν ταυτόχρονα από την οροφή του κτιρίου της Αστυνομίας Πόλεων, το προαύλιο της Βουλής και την Βασιλίσσης Σοφίας, καθώς και από ξενοδοχεία των οδών Ερμού, Σταδίου και Πανεπιστημίου, όπου έχουν οχυρωθεί μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Τη νύχτα της 3ης προς 4η Δεκεμβρίου 1944, τμήματα του ΕΛΑΣ της Στερεάς, που είναι και τα μόνα, μαζί με ένα ολιγάριθμο τμήμα της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου που θα μπουν στην εμπόλεμη ζώνη του Λεκανοπεδίου, αφοπλίζουν αστυνομικά τμήματα στα βόρεια και τα ανατολικά προάστια της Αθήνας.
Την μάχη της Αθήνας, από πλευράς ΕΑΜ θα δώσουν, για 33 ημέρες, τα ελλιπώς εξοπλισμένα τμήματα του ΕΛΑΣ Αθήνας και της ΕΠΟΝ, με στρατιωτικό διοικητή τον εκτελούντα χρέη γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, καπνεργάτη στο επάγγελμα, Γιώργη Σιάντο ή αλλιώς «Γέρο».
Συνολική δύναμη, περίπου 12-12.500 ένοπλοι.
Στις 4 Δεκεμβρίου κηρύσσεται γενική, πολιτική απεργία από το ΕΑΜ και τα πάντα παραλύουν. Ένοπλη φρουρά συνοδεύει τους διαδηλωτές και τα φέρετρα των νεκρών της προηγούμενης ημέρας.
Στο Σύνταγμα, η διαδήλωση που κατευθύνεται στο Α’ Νεκροταφείο δέχεται ξανά πυρά από τη Βουλή και τις οδούς Μητροπόλεως και Αμαλίας, τα οποία ανταποδίδει η φρουρά.
Πολλοί πέφτουν τραυματίες, αρκετοί είναι οι νεκροί.
Το ίδιο απόγευμα διαλύεται το στρατόπεδο της «Χ» στο Θησείο από μονάδες του ΕΛΑΣ Αθήνας, που υποχωρούν μόνο μετά από την επέμβαση μηχανοκίνητων τμημάτων του βρετανικού στρατού.
Την επόμενη ημέρα, 5 Δεκεμβρίου, ο Σκόμπυ παύει ουσιαστικά την κυβέρνηση και κηρύσσει στρατιωτικό νόμο.
Τα Δεκεμβριανά έχουν ξεκινήσει.
Όσα θα ακολουθήσουν εκείνες τις ημέρες περιγράφονται και στην εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου» του Χρήστου Βασιλόπουλου, αποσπάσματα της οποίας ακολουθούν, και περιλαμβάνει τις μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν από πρώτο χέρι τη μάχη της Αθήνας, όπως του Μανώλη Γλέζου, της Άλκης Ζέη, του Νίκου Φαρμάκη, του Στέλιου Ζαμάνου κ. α. και την ματιά και την αφήγηση ιστορικών όπως του Γιώργου Μαργαρίτη.
Αντί επιλόγου.
«Στον καιρό της Κατοχής, τα μετέπειτα παιδιά της γαλαρίας ζούσαν πάνω στην σκηνή και παίζανε το ρόλο τους, τον όποιον ρόλο τους, έστω και τον πιο μικρό, με αυταπάρνηση, με το αίμα τους, με τη ζωή τους, χωρίς καιροσκοπισμό και ιδιοτέλεια, χωρίς προοπτική ανταλλάγματος. Με έναν μονάχα στόχο, την επαλήθευση ενός επίμονου ονείρου. Και ήταν το όνειρο για μια ελεύθερη ζωή, σχηματισμένη μακριά από απάνθρωπους νόμους, από ανάλγητους κρατικούς μηχανισμούς, από φυλακές, εξορίες και εκτελέσεις. […] Τίποτα δεν έγινε αλήθεια. Μετά τον Πόλεμο, κυβέρνησαν τον τόπο ξανά φθαρμένοι άνθρωποι, ανίκανοι να συλλάβουν έστω και στο ελάχιστο από ό,τι γεννιόταν, εκείνον τον καιρό, κι αναριγούσε ολόκληρο τον κόσμο» (Μάνος Χατζιδάκις, Τα παιδιά της Γαλαρίας).
Βιβλιογραφία: Ο Δεκέμβριος του 1944, από τα βρετανικά, γερμανικά, σοβιετικά και σουηδικά αρχεία. Βάσος Μαθιόπουλος (εκδόσεις Λιβάνη).
Δεκέμβρης του 1944 - Οι μάχες στις γειτονιές της Αθήνας, Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο, Δεκέμβρης 1944 - Οι πρώτες σελίδες και Ε-Ιστορικά τεύχος 7ο, Δεκεμβριανά (όλα,έκδοση της εφημερίδας Ελευθεροτυπία).
Άρης,Ο Αρχηγός των Ατάκτων.Διονύσης Χαριτόπουλος (εκδόσεις Τόπος).
Κατοχή,Απελευθέρωση,Δεκεμβριανά,Βάρκιζα.Σπύρος Γασπαρινάτος (εκδόσεις Σιδέρης).
Στέμμα και Σβάστικα.Χάγκεν Φλάισερ (εκδόσεις Παπαζήση).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου