Aπ΄ τον Δεκέμβρη στο σήμερα…

Αν και πέρασαν 3 χρόνια από τη δολοφονία Γρηγορόπουλου και τα τελευταία Δεκεμβριανά της Ελλάδας, ακόμη επικρατούν διαφορετικές απόψεις στην ελληνική κοινωνία σχετικά με το τί πραγματικά έγινε τότε. Τί σήμαινε η εξέγερση του Δεκεμβρίου του ΄08; Ήταν μια τυφλή αντίδραση ενάντια στην αυταρχικότητα του Κράτους ή κάτι παραπάνω; Η εμμονή στην εκ των υστέρων ανάλυση ενός ιστορικού γεγονότος ή μιας πολιτικής περιόδου μπορεί να μην είναι χωρίς νόημα, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν σημαίνει ότι πρέπει να αναζητούμε την «μια και μοναδική» απάντηση. Τα γεγονότα έχουν τη δική τους δυναμική και η ιστορία διαμορφώνεται από τις κοινωνικές διεργασίες οι οποίες είναι πάντα παρούσες, λειτουργώντας τις περισσότερες φορές υπόγεια και, αρχικά, ασυνείδητα.

Γεγονός είναι ότι τον Δεκέμβρη του 2008 ένα τεράστιο κομμάτι της νεολαίας (αν όχι ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας) βρήκε αφορμή να εξωτερικεύσει όλη της την οργή και την απογοήτευση από ένα «τυχαίο» γεγονός (τυχαίο βέβαια δεν ήταν με την κανονική σημασία της λέξης – σε μία κατ’ ουσίαν αυταρχική κοινωνία χωρίς βαθιά ριζωμένες δημοκρατικές αντιλήψεις οι εν ψυχρώ δολοφονίες είναι μια καθημερινή πιθανότητα). Από εκείνη την μέρα η περιθωριοποιημένη ή η υπό περιθωριοποίηση νεολαία, άρχισε να ψάχνει τρόπους να εκφράσει την αντίθεσή της σ’ ένα πολιτικο-οικονομικό σύστημα που αισθανόταν πως την στραγγαλίζει, στερώντας της κάθε ελπίδα για το μέλλον.

Η αρχική «εναντίον όλων» λαϊκή οργή δεν άργησε να μετατραπεί σε θρυαλλίδα πολιτικής και κοινωνικής συνειδητοποίησης. Τους επόμενους μήνες σε όλη την χώρα και ενώ η κατάσταση στους δρόμους έχει ομαλοποιηθεί, γίνονται καταλήψεις, οι δημόσιοι χώροι συζήτησης και προβληματισμού πολλαπλασιάζονται, οι ίδιοι οι συμμετέχοντες σε τέτοιες διαδικασίες σταδιακά αποκτούν για τον εαυτό τους την αντίληψη ότι δεν περνούν απλώς το χρόνο τους αλλά ότι ενεργοποιούνται για πρώτη φορά επειδή δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς.

Δεκέμβρης: Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη…

Ο Δεκέμβρης κατόρθωσε, λοιπόν, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να ριζοσπαστικοποιήσει μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Όπως σε κάθε εξέγερση, έτσι και στην περίπτωσή αυτήν, η διαφθορά, η έλλειψη οραμάτων για την νέα γενιά και η κρατική καταστολή καταδικάστηκαν συλλήβδην από μεγάλο κομμάτι των πολιτών. Όμως το κίνημα δεν εγκλωβίστηκε μόνο εντός των στενών ορίων της Ελληνικής επικράτειας. Σχεδόν σε κάθε πρωτεύουσα πραγματοποιήθηκαν κινητοποιήσεις, με πολλούς αλληλέγγυους να στέλνουν μηνύματα συμπαράστασης στην Ελληνική νεολαία. Αποκορύφωμα ήταν φυσικά η Ισπανία, όπου σε Μαδρίτηκαι Βαρκελώνη εκατοντάδες (ίσως και χιλιάδες) διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν μπροστά σε πρεσβείες και άλλους δημόσιους χώρους. Στο Βερολίνο έγινε κατάληψη της Ελληνικής πρεσβείας. Παρόμοια περιστατικά έλαβαν χώρα στο Ελληνικό προξενείο του Λονδίνου. Όπως μετέδωσε το Radiobuble:

Σήμερα το πρωί λίγο μετά τις 9:30 καταλήφθηκε η είσοδος και ο περιβάλλων χώρος της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κρατική δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου στην Αθήνα. Η πρεσβεία εκκενώθηκε από το προσωπικό της αν και ο πρέσβης έμεινε μέσα κατά τη διάρκεια της κινητοποίησης. Κατέβηκε η ελληνική σημαία, κάηκε και αντικαταστάθηκε από μια μαυροκόκκινη που έμεινε εκεί για πέντε ώρες.

Γενικευμένη αστυνομική κινητοποίηση έγινε πολύ αργότερα καθώς σήμερα το πρωί είχε γίνει και εισβολή από ακτιβιστές στο αεροδρόμιο του Stansted ενάντια στην επέκταση του αεροδιαδρόμου. Ο δρόμος αργότερα αποκλείστηκε και από τις δύο πλευρές και οι διαδηλωτές έσπασαν σε τέσσερα κομμάτια, με τον κύριο όγκο- περίπου 40- να παραμένει στην είσοδο.

Έγιναν δύο συλλήψεις στις 10 και μισή περίπου το πρωί και με την αποχώρηση ακόμα τρείς συλλήψεις. Ακούστηκαν συνθήματα όπως “το αίμα κυλάει, εκδίκηση ζητάει”, “η αλληλεγγύη το όπλο των λαών, πόλεμο στον πόλεμο των αφεντικών”. Το γεγονός καλύφθηκε από το bbc που έχει αναρτήσει σχετικό video στο site του, από το sky ενώ παρόντες ήταν και ανταποκριτές ελληνικών εφημερίδων….

Παρομοίως στο Εδιμβούργο, στο Δουβλίνο, στο Παρίσι και σε άλλες πόλεις, μικρές διαδηλώσεις έλαβαν χώρα… Αξίζει να δούμε τις ομοιότητες μεταξύ του Δεκέμβρη και του κινήματος της Αραβικής Άνοιξης. Στην πόλη Σίντι Μπουζίντ της Τυνησίας, τον Δεκέμβριο 2010, ένας 27χρονος άνδρας, ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι, αυτοπυρπολήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κατάσταση που επικρατούσε στην χώρα. Το γεγονός αυτό πυροδότησε ένα γενικευμένο λαϊκό ξεσηκωμό, με αποτέλεσμα την ανατροπή του δικτάτορα Μπεν Αλί. Η εξέγερση σύντομα θα μεταφερθεί και στην Αίγυπτο και θα κοπάσει προσωρινά με την ανατροπή του καθεστώτος Μουμπάρακ, έπειτα στη Λιβύη (όπου η υπόθεση περιπλέκεται), στο Μπαχρέιν, στην Συρία και αλλού… Έτσι και στην Ελλάδα, η δολοφονία του δεκαπεντάχρονου μαθητή, Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου αποτέλεσε τη σπίθα για μια πανευρωπαϊκή εξέγερση η οποία όμως περιορίστηκε σε μερικές μικρές διαμαρτυρίες.

Μια ματιά στις προεκλογικές ομιλίες των συντηρητικών Άνγκελα Μέρκελ και Νικολά Σαρκοζύ αρκεί για να αναγνωρίσει κανείς την πανευρωπαϊκή (αν όχι παγκόσμια επιρροή) των γεγονότων του Δεκέμβρη. Το ύφος και ο λόγος τους περισσότερα κοινά θα μπορούσε να πει κανείς ότι είχαν με κάποια αριστερίστικη οργάνωση, παρά με μια κεντροδεξιά παράταξη. Θα μπορούσε όμως η Ελλάδα του Δεκέμβρη του ΄08 να χαρακτηριστεί ως η Τυνησία του Δυτικού κόσμου; Και στις δύο περιπτώσεις, ο θάνατος ενός ανθρώπου έγινε αιτία να βγουν χιλιάδες άλλοι στους δρόμους.Και στις δύο περιπτώσεις, ο ηθικός αυτουργός δεν ήταν απλά και μόνο το κράτος και οι κατασταλτικοί του μηχανισμοί. Η κατάσχεση των εμπορευμάτων του Μπουαζίζι από τις δυνάμεις καταστολής του Μπεν Αλί, το πάτημα της σκανδάλης του Κορκονέα που είχε ως αποτέλεσμα να πέσει νεκρός ο νεαρός μαθητής, στην ουσία, αποτελούν την κορυφή ενός παγόβουνου. Ο ηθικός αυτουργός δεν είναι άλλος παρά ο άθλιος αυτός πολιτισμός, που θέλει τους πολίτες πειθήνια όργανα κάποιων κεντρικών εξουσιών, είτε πρόκειται για φιλελεύθερες ολιγαρχίες, είτε για ανελεύθερες. Αυτό όμως που διαφέρει, είναι, κυρίως, το αποτέλεσμα: Οι εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο κατόρθωσαν ως ένα βαθμό ν΄αλλάξουν το πολιτικό σκηνικό των χωρών αυτών. Παρομοίως, ο Δεκέμβρης κατάφερε να αφυπνίσει μεγάλο κομμάτι πολιτών. Στην πορεία όμως, έχασε αρκετά από την δυναμική του. Η είσοδος της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, επηρέασε ριζικά το πολιτικό σκηνικό. Ο διασυρμός της Ελλάδας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, με τον διεθνή τύπο να οργιάζει για το πόσο «ανεύθυνοι είναι οι Έλληνες πολίτες», «το πόσο λίγο εργάζονται και συνταξιοδοτούνται νωρίς» είχε ως αποτέλεσμα την καλλιέργεια ενός κλίματος εθνοκεντρισμού, σε συνδυασμό με την αύξηση της μαζικής μετανάστευσης. Στο θέμα του διασυρμού θα σταθούμε λιγάκι παραπάνω:

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη για πρώτη φορά με την απειλή της κατάρρευσης. Η επίσημη ανεργία στην Ισπανία ξεπερνά το 21,5%, το χρέος της Ισπανίας και της Ιρλανδίας εμφανίζεται τριπλάσιο από το Ελληνικό [1]. Παρόλ’ αυτά, ο διεθνής τύπος επιμένει να θεωρεί την Ελλάδα ως πηγή κάθε κακού. Μάλιστα, μόλις 2 μήνες πριν, ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας δήλωσε ανοιχτά ότι η περίπτωση της χώρας του δεν έχει να κάνει με αυτήν της Ελλάδα. Πράγματι, οι περισσότερες χώρες του Νότου και η Ιρλανδία πλήττονται από υπέρογκα χρέη. Όμως καμία από αυτές τις χώρες δεν έδωσε κινήματα όπως αυτό του Δεκέμβρη, με μια εξαίρεση στη Γαλλία, όπου το 2005 τα υποβαθμισμένα προάστια του Παρισιού πήραν φωτιά! Όμως το αντικαπιταλιστικό κίνημα στην Ελλάδα έχει ριζώσει βαθιά στη νοοτροπία πολλών ανθρώπων, και παρά τα πολλά τρωτά του, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα στην Ευρώπη (αν όχι παγκοσμίως), σε αντίθεση με αυτό της Γαλλίας που έχει να δώσει μαζική, δυναμική και συνεχόμενη απάντηση ίσως από τον Μάη του 1968. Έτσι λοιπόν, μια τέτοια «απειλή» για την ολιγαρχία των ευρωκρατών δεν θα περνούσε απαρατήρητη από τους ιεροκήρυκες του Νεοφιλελευθερισμού, που γνωρίζουν πολύ καλά να καταφεύγουν στην ηθική της ενοχής, στρουθοκαμηλίζοντας για την κατάντια της δικής τους θρησκείας που επιχειρεί να μετατρέψει έναν ολόκληρο πλανήτη σε μια απέραντη μάζα καταναλωτών, πειθήνιων (εθελο)δούλων.

Το επόμενο βήμα…

Βλέποντας την ελληνική κοινωνία εκκωφαντικά σιωπηλή μπροστά στη σκληρή επέμβαση του Νεοφιλελευθερισμού σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής, αναρωτιόμαστε αν χρειάζεται και πάλι μια ανθρώπινη θυσία στο βωμό της κοινωνικής έκρηξης. Αν η κοινωνία μας βρίσκεται σε τόσο βαθύ λήθαργο που χρειάζεται και πάλι το αίμα ενός νεαρού ανθρώπου, ώστε να αφυπνιστεί. Αλλά και πάλι, τί αποτέλεσμα θα είχε μια εξέγερση ανάλογη με του Δεκέμβρη του ’08 αν δεν γίνει ένα βήμα παραπέρα; Θα ήταν ένα ξέσπασμα, μια ακόμη αφορμή για περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση των νέων, μια ακόμη κραυγή αμφισβήτησης του πολιτικού και κοινωνικού σκηνικού. Αρκούμαστε σε αυτό;

Ίσως, τελικά, αυτό που πραγματικά θα αφυπνίσει την κοινωνία, δεν είναι το αίμα. Ίσως αυτό που πρέπει να την αφυπνίσει δεν είναι η ντετερμινιστική αναγκαιότητα (ο πρωτεργάτης της βίας και του ολοκληρωτισμού) που με θρησκευτική ευλάβεια οι θιασώτες πολλών ξεπερασμένων, πλέον, προταγμάτων (βλ  ΚΚΕ, Λενινιστική αριστερά και πολλοί αναρχομηδενιστές) ευαγγελίζονται. Είναι οι ίδιες οι πολιτικές ιδέες, προσαρμοσμένες στις πραγματικές δυνατότητες του σύγχρονου δυτικού ανθρωπολογικού τύπου, βγαλμένες όχι από πεφωτισμένους διανοούμενους ή ειδικούς, αλλά από ανοιχτές συνελεύσεις συλλογικοτήτων, γειτονιών, πόλεων, και χωριών… Η βία από μόνη της οδηγεί στην εκτόνωση χωρίς συνείδηση (αν και, στην πραγματικότητα, το ζήτημα μέσα και σκοπός θα μπορούσε να επανεξεταστεί και να αναλυθεί περαιτέρω). Πολλές φορές, μάλιστα, η βία (ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από κάποιου είδους αναγκαιότητα) λειτουργεί ως τροχοπέδη κοινωνικών κινημάτων, όπως στην περίπτωση της 5 Μαίου του 2010, όπου, έπειτα από την πυρπόληση της τράπεζας στη Σταδίου, βρήκαν τραγικό θάνατο τρεις συνάνθρωποί μας. Πέρα από τον αδικαιολόγητο χαμό των ανθρώπων αυτών, χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία να ανατραπεί η αυταρχική κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με ξεκάθαρα αντιλαϊκούς προσανατολισμούς, και ολόκληρο το αντικαθεστωτικό κίνημα να βουβαθεί για αρκετούς μήνες. Οι ιδέες αντιθέτως – ασχέτως αν κάποια στιγμή απαιτούν τη χρήση βίας ως μέσο αυτοάμυνας – οδηγούν στην συνειδητή ανατροφοδότηση, στην εξέλιξη και τη δημιουργία, ενώ η αναγκαιότητα στην αποτυχία. Όπως έλεγε και η Hannah Arendt, (On Revolution, 114) [2], παρά του ότι η πολιτική είναι αποτελεί την μοναδική οδό όπου ο άνθρωπος (όντας ζώο πολιτικό) θα μπορούσε να κερδίσει την ελευθερία του, όταν αυτή μολύνεται από την αναγκαιότητα, καταντά μια επικίνδυνη και ξεπερασμένη… Ως εκ τούτου, θα πρέπει να απαλλάξουμε τη δημόσια σφαίρα από κάθε είδους νομοτελειακή νοοτροπία, με σκοπό να ξαναβρεί η έννοια της πολιτικής τη χαμένη της αξία, να ξαναγίνει η επανάσταση ένα εργαλείο χειραφέτησης και όχι μια προσπάθεια εύρεσης νοήματος στην κενότητα της σύγχρονης βαρβαρότητας.

Η 6η Δεκέμβρη δεν είναι ούτε επέτειος, ούτε μνημόσυνο. Είναι μια μέρα κατά τη διάρκεια της οποίας μπορούμε να υψώσουμε και πάλι δυνατά τη φωνή της αμφισβήτησης, να διαδώσουμε και να συνδιαμορφώσουμε τις ιδέες που θα πλαισιώσουν την κοινωνική επανάσταση που οραματιζόμαστε, να χτίσουμε σχέσεις αλληλεγγύης στο δρόμο. Οι πορείες που θα ξεκινήσουν στις 18:00, στις πόλεις όλης της χώρας είναι σημαντικές. Είναι όμως και αρκετές; Μας αρκεί μια δυναμική βόλτα στους δρόμους της πόλης; Αναμφισβήτητα, είναι απαραίτητη ώστε να μεταφέρει το μήνυμα σε όσους πολίτες των πόλεων έχουν αυτιά να ακούσουν, τι περισσότερο μπορεί να προσφέρει όμως από μόνη της;

Το θέμα λοιπόν δεν είναι να καταγγείλουμε για ακόμη μια φορά την βαρβαρότητα του κράτους, τους τραμπουκισμούς της αστυνομίας, τις μεθοδεύσεις όλων των μηχανισμών καταστολής των συνειδήσεων των μελών της κοινωνίας. Το σύνθημα: «μπάτσοι – γουρούνια – δολοφόνοι» όσο κι αν εκφράζει την οργή μας δεν αρκεί ώστε να ζήσουμε ελεύθεροι. Δεν αρκεί καν για να κάνει τους μπάτσους λιγότερο επικίνδυνους. Η διατήρηση της μνήμης των γεγονότων του ’08 στις συνειδήσεις μας μπορεί και πρέπει να γίνει η αφετηρία για την επανέναρξη αγώνων με στόχους πολύ υψηλότερους από μια στείρα (και μάταιη) αντιπαράθεση με τους επίσημους και ανεπίσημους μπράβους της εξουσίας. Η παρακαταθήκη μπήκε πριν 3 χρόνια. Τα αποτελέσματά του φάνηκαν τον Ιούνη του 2011 με τις δημοκρατικές συνελεύσεις και τη γενικευμένη αντίσταση στις πολιτικές λιτότητας και τον αυταρχισμό. Η κοινωνία ολόκληρη (και όχι μόνο η νέα γενιά) άρχισε να πολιτικοποιείται ή έστω, να έρχεται σε επαφή με το αίτημα της ριζοσπαστικοποίησης.

Οι απατηλές μεθοδεύσεις των συγκυβερνήσεων και του παραμυθιού της εθνικής ομοψυχίας μπροστά στην επικείμενη πτώχευση δεν πρέπει να σταθούν ικανές να ξανακλείσουν τον κόσμο στα σπίτια του. Ξέρουμε ότι αυτό είναι αδύνατο. Η επιθυμία για κοινωνική μεταστροφή θα είναι αυτή που θα ξαναβγάλει στους δρόμους ανθρώπους που ποτέ δεν συμμετείχαν σε κοινωνικούς αγώνες. Είναι λοιπόν μια πολύ καλή ευκαιρία να προετοιμάσουμε όσο καλύτερα μπορούμε την εκ των προτέρων νοηματοδότηση μιας «εξέγερσης» που φαίνεται αναπόφευκτη, ώστε να μην περιοριστεί σε ένα ξέσπασμα μόλις λίγων ημερών, αλλά να γίνει η αρχή για μία διαρκή διαδικασία αντίστασης και αμφισβήτησης των θεσμισμένων μας ψεύτικων αναγκών.

Παρακάτω: Τομές και νέες προσεγγίσεις στην κοινωνική κριτική και την πολιτική σκέψη, μέσα από πολιτικές πράξεις της εξέγερσης του Δεκέμβρη, του Γιωργου Αναστασοπουλου.

Βιβλιογραφία/πηγές:
[1] Σύμφωνα με στοιχεία που εξέδωσε το BBC στις 20-11-2011, το χρέος της Ελλάδας ανέρχεται στα0,4 τρις. ευρώ και 38.073 ανά κάτοικο. Την ίδια στιγμή όμως, στην Ιρλανδία αγγίζει το 1,7 τρισ.ευρώ(391.000 ευρώ ανά κάτοικο), στην Ισπανία 1,9 τρισ.ευρώ (47.366 ακ), στην Γαλλία 4,2 τρισ.ευρώ(66.508 ακ) και στο Ηνωμένο Βασίλειο 7,3 τρισ.ευρώ (117.580 ακ)
[2]Arendt, Hannah. On Revolution. Penguin Books, Second Edition, 1973

http://dithen2010.blogspot.com