Τι πρέπει να κάνουμε; – Απόψεις

Συνάνθρωποί μας , μεγαλης κοινωνικής aποδοχής, απο τα γράμματα, την επιστήμη και τις τέχνες, τοποθετούνται γα την Ελληνικη κοινωνική, οκονομική και πολιτική κατάσταση:

Απαντούν οι Σωτήρης Χατζάκης, Γρηγόρης Ψαριανός, Χρήστος Γιανναράς, Στέλιος Κούλογλου, Nίκος Καρατζάς, Στέφανος Ροζάνης, Χρόνης Μίσσιος, Γρηγόρης Γκιζέλης, Ειρήνη Ρέππα, Πέτρος Τατσόπουλος, Θύμιος Καρακατσάνης, Δημήτρης Καζάκης, Σωτήρης Δημητρίου, Μανώλης Ρασούλης, Ελένη Νίνα, Μίκης Θεοδωράκης, Μαρία Μπέλλου, Nίκος Ζούδιαρης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο έρευνας της Κρυσταλίας Πατούλη -ερωτήματα στα οποία δίνουν τη δική τους απάντηση γνωστές προσωπικότητες της τέχνης και των γραμμάτων.

Σωτήρης Χατζάκης (Σκηνοθέτης – Καλλιτεχνικός Δ/ντης του ΚΒΘΕ)

Αυτή η κρίση είναι παράγωγο μιας πτώσης που συνέβη αργά γι αυτό και δεν έγινε αντιληπτή σε πολλαπλά επίπεδα ζωής, εκκινώντας από το πολιτικό δόγμα. Λέω δόγμα γιατί η πολιτική που βιώσαμε ήταν θεοκρατική. Ζήσαμε έναν αντίστροφο σταλινισμό, και οι όποιες κριτικές προσέκρουαν στην αποθέωση της καριέρας, της οικονομικής επιτυχίας με όποιο τίμημα. Σταδιακά και διαχρονικά υποχώρησε το κοινωνικό κράτος, οι εργατικές κατακτήσεις, η κοινωνική πρόοδος, και άρχισε σιγά σιγά και ύπουλα να εισέρχεται στη ζωή μας το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού. Αυτή η θεοποίηση της οικονομίας της αγοράς γέννησε φονταμενταλιστές του κέρδους, διεθνείς απατεώνες και μας οδήγησε στον συγχρωτισμό των κερδοσκόπων με την πολιτική. Έτσι άρχισαν να αμφισβητούνται έννοιες όπως το σύνταγμα, η εθνική κυριαρχία, βασικοί πυλώνες της δημοκρατίας και φτάσαμε στο ΔΝΤ το οποίο είναι υπερκείμενο (σωτηρειολογικό) και αποδομητικό της κοινωνικής συνοχής. Σε αυτό δεν είμαστε αμέτοχοι, τι άλλο εκτός από πύκνωμα του λαού είναι ο ηγέτης και το αντίστροφο; Αλλά εδώ αποδείχθηκε η ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού και γι αυτό χρειαζόμαστε αυτή τη στιγμή μία κοινωνία που να διαχειριστεί την κρίση ως εργαλείο αλλαγής! Ας πούμε, μια ζωή, που να καταναλώνει περίπου αυτό που παράγει! Αλλιώς, η πραγματική «επιτυχία» της κρίσης θα είναι να μας καταστρέψει τον κοινωνικό ιστό! Οι βασικές αρχές της οικονομίας μας λένε ότι όλοι βράζουμε στο ίδιο καζάνι και αλληλοεπηρεαζόμαστε. Φυσικά είναι απαραίτητη και η απονομή δικαιοσύνης, όπως και ο Αριστοτελικός ορισμός της τραγωδίας σαφέστατα υποδεικνύει….κάθαρση. Αλλά θέλει ψυχραιμία, θετική πνοή, διαχείριση του πανικού και μεταστροφή του μεγάλου αρνητικού σε μικρές εστίες επανασυσπείρωσης και επαναπροσδιορισμού! Τον αιώνα που πέρασε μιλήσαμε πολύ για τους ανθρώπους. Τώρα ας μιλήσουμε ΜΕ τους ανθρώπους!

Γρηγόρης Ψαριανός (Δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, ανεξάρτητος βουλευτής Β΄ Αθήνας)

Δεν είναι λίγες οι αιτίες και υπάρχουν πάρα πολλές παράμετροι, που έχουν οδηγήσει τη χώρα σε αυτό το χάλι. Μία από αυτές είναι η κακοδιαχείριση των ελληνικών κυβερνήσεων από τη μεταπολίτευση έως σήμερα με κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος και ιστορίες σκανδάλων που ελάχιστες από αυτές έγιναν γνωστές! Η δεύτερη παράμετρος είναι ότι δεν υπάρχει δίκαιη φορολόγηση κλιμακωτά της μεγάλης ακίνητης περιουσίας, των μεγάλων ιδιοκτητών π.χ. της εκκλησιαστικής περιουσίας που είναι ο πρώτος μέγας αφορολόγητος ιδιοκτήτης που επιπλέον μάλιστα επιδοτείται! Υπάρχει επίσης, ένας τεράστιος δημόσιος τομέας, π.χ. ενώ το BBC έχει 1200 εργαζόμενους η ΕΡΤ στην Ελλάδα έχει 5μιση χιλιάδες!

Ήρθαν τώρα οι ξένοι, οι τρόικες και όλοι αυτοί οι περίεργοι τύποι να βάλουν τάξη σε αυτό το χάος! Πώς να γίνει αυτό, αν οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν συνέχεια μία πελατειακή σχέση με τον κόσμο; Ο κάθε έλληνας πολίτης (και πολιτικός…) εδώ και δεκαετίες είναι πελάτης ενός πελατειακού συστήματος στο οποίο θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να κάνει την αρπαχτή του! Αυτοί είναι οι βασικοί λόγοι που φτάσαμε εδώ στην κρίση. Δηλαδή ποια κρίση; Στο γκρεμό! Έχει αρχίσει να ακούγεται το ουρλιαχτό της πτώσης! Πρέπει να καταλάβουμε λοιπόν, ότι την Ελλάδα την κατέστρεψαν κυριολεκτικά οι αυτοδύναμες μονοκομματικές κυβερνήσεις με τα καλπονοθευτικά συστήματα που το 40% σε ψήφους γίνεται 65% σε βουλευτές. Καμία άλλη χώρα της Ευρώπης, δεν έχει αυτοδύναμες μονοκομματικές κυβερνήσεις εδώ και 40 χρόνια και υπάρχουν άνθρωποι που οδηγούνται στη δικαιοσύνη για λεηλασία και κατασπατάληση, ενώ στην Ελλάδα οι εξεταστικές επιτροπές απλά κουκουλώνουν όλο αυτό το… σκατό που έχει μαζευτεί σαν τα σκυλάκια που τα «κάνουνε» και μετά χρρουτς χρρουτς χρρουτς τα σκεπάζουνε!

Τέλος, υπάρχει ένα δημόσιο αίσθημα ότι πρέπει να πάνε κάποιοι φυλακή. Εγώ δεν πιστεύω ότι πρέπει να πάει κανένας φυλακή. Πρέπει να γίνει Δήμευση περιουσιών! Δεν είναι τιμωρία το να πάει κάποιος φυλακή! Αυτό που μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη και να ικανοποιήσει το δημόσιο αίσθημα είναι: «Έλα εδώ, ήσουν 30 χρόνια υπουργός και τώρα δεν ξέρεις τι έχεις; Περιέρχονται όλα στο δημόσιο!». Από υπουργούς, μέχρι τμηματάρχες, μέχρι εργατοπατέρες που δεν έχουν δουλέψει ποτέ κλπ. Υπάρχει ατέλειωτος κατάλογος!

Χρήστος Γιανναράς (Καθηγητής φιλοσοφίας)

Οπωσδήποτε επηρεαζόμαστε από τη διεθνή οικονομική κρίση αλλά στη χώρα μας υπάρχουν λόγοι και παράγοντες εντελώς εξειδικευμένοι. Συγκεκριμένα, έχει επικρατήσει ένας ορισμένος τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της συλλογικότητας ο οποίος πλέον έχει φτάσει στο απροχώρητο και φοβούμαι ότι δεν παίρνει καν επιδιόρθωση. Κάτι πρέπει να αλλάξει ριζικά! Η λεγόμενη Τρόικα μας υποχρεώνει σε κάποιες αλλαγές, οι οποίες όμως είναι αλλαγές των συμπτωμάτων και όχι των αιτιών! Εάν δεν αλλάξουν οι αιτίες που προκαλούν τα συμπτώματα όπως για παράδειγμα η εφιαλτική κλοπή κοινωνικού χρήματος που γίνεται στα νοσοκομεία με το κράτος να αναγνωρίζει αυτό το νόμιμο λαθρεμπόριο επισήμως, δεν θα υπάρξει λύση (Yπουργική απόφαση επιτρέπει ορισμένα ιατρικά είδη να θεωρούνται εκτός ανταγωνιστικότητας, επομένως να έχουν όποια τιμή θέλουν π.χ. ένα στεντ για στήριξη αορτής στοιχίζει στην Ελλάδα 30.000 ευρώ, ενώ στην Ολλανδία 7.000)! Και επιτρέψτε μου εδώ μια θεμελιώδη λογική αρχή: Οι άνθρωποι που εγκλημάτησαν δεν μπορούν να επανορθώσουν το έγκλημα! Δεν είναι δυνατόν να έχουμε την παραμικρή ελπίδα από το κομματικό σύστημα το οποίο ασέλγησε πάνω στο λαϊκό σώμα με αυτόν τον τρόπο, να διορθώσει ή να βελτιώσει τα πράγματα. Γι αυτό είπα εξ αρχής ότι έχουμε φτάσει σε ένα όριο, στην ανάγκη αλλαγής καθεστώτος που στην Ελλάδα δεν είναι η δημοκρατία! Μην βαυκαλιζόμαστε. Είναι κομματοκρατία! Την απόλυτη εξουσία με την έννοια του απόλυτου μονάρχη όπως στον Μεσαίωνα, την έχουν στην Ελλάδα τα κόμματα. Εάν λοιπόν δεν αλλάξει το Σύνταγμα της χώρας και οι προϋποθέσεις της σύνταξής του, δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα. Ταπεινά φρονώ, ότι η μόνη δυνατότητα που εγώ τουλάχιστον βλέπω στον ορίζοντα είναι: Να απαιτήσουμε σύγκληση συντακτικής εθνοσυνέλευσης!

Στέλιος Κούλογλου (Δημοσιογράφος)

Όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου, η Ελλάδα βρέθηκε σε ένα σταυροδρόμι: αν θα μπορούσε ή όχι, να παίξει έναν σημαντικό ρόλο αξιοποιώντας το πλεονέκτημα της οικονομικής δύναμης που είχε αποκτήσει από πριν. Αυτό δεν έγινε. Και ένας βασικός λόγος ήταν το Μακεδονικό: Μπλέξαμε σε μία διαμάχη που μας έφερε στην ίδια μοίρα με τις άλλες βαλκανικές χώρες που… πλακώνονταν εκείνη την ώρα, με ευθύνη των πολιτικών που δεν τόλμησαν ποτέ να πουν την αλήθεια και έπαιζαν παιχνίδια με το περίφημο θέμα της ονομασίας. Έτσι η χώρα κατρακύλησε σιγα σιγα και βρήκε τη θέση που της άξιζε, δηλαδή μια χώρα κάτι μεταξύ Βουλγαρίας και Αλβανίας! Η ίδια πολιτική, μικροκομματική και κοντόθωρη εφαρμόστηκε σε όλα τα μεγάλα θέματα π.χ. της δημόσιας διοίκησης που ασθενεί βαριά ή στο περίφημο θέμα της εκπαίδευσης: Δεν είναι δυνατόν 36 χρόνια μετά τη χούντα να υπάρχει το φαινόμενο των φροντιστηρίων (παραπαιδείας) και των πανελληνίων εξετάσεων! Και το σύστημα αυτό της παιδείας έχει και μια άλλη πτυχή: Δημιουργεί τη νοοτροπία και το δόγμα ότι εμείς είμαστε το κέντρο του κόσμου, ότι ο Ομπάμα π.χ. ξυπνάει κάθε πρωί σκεπτόμενος την Ελλάδα! Ή την εικόνα ότι π.χ. «εμείς ήμασταν φιλόσοφοι όταν άλλοι τρώγανε χουρμάδες στα δέντρα»!

Χρειάζεται να αποκτήσουν, λοιπόν, οι έλληνες μια πραγματική εικόνα για τη θέση τους στον κόσμο! Να κοιταχτούνε σε έναν καθρέφτη κανονικό και όχι παραμορφωτικό. Μετά πρέπει να αλλάξουνε το πολιτικό σύστημα το οποίο είναι αναποτελεσματικό και διεφθαρμένο, και πρέπει να στεφτούνε τι μπορεί να παράγει αυτή η χώρα πέρα από τον τουρισμό! Μέχρι στιγμής τρώγαμε από τα έτοιμα και τα δανεικά. Αυτό τελείωσε! Και εδώ είμαστε…

Nίκος Καρατζάς (Εκδότης του Ιανού)

Αιτίες είναι η απληστία, η διαφθορά, η ανικανότητα, η αδιαφορία και τα ψέματα. Απ’ τους θεματοφύλακες μέχρι τους βολεμένους πολίτες της απελπιστικής μας δημοκρατίας. Η θεραπεία να ωριμάσουμε, να σοβαρευτούμε, να δουλέψουμε, να κάνουμε μια καινούρια αρχή με αίσθημα ευθύνης τουλάχιστον για τα παιδιά μας.

Στέφανος Ροζάνης (Καθηγητής φιλοσοφίας – συγγραφέας)

Έχω την πεποίθηση ότι η σημερινή οικονομική κρίση δεν είναι παρά ένα επινόημα, το οποίο λειτουργεί, δυστυχώς αποτελεσματικά, μέσω μιας διλληματικού χαρακτήρα προσπάθειας χειραγώγησης του μαζικού υποκειμένου των σύγχρονων κοινωνιών. Κατ ουσίαν, οικονομική κρίση δεν υπάρχει παρά μόνο ως χρηματιστηριακή μεταφορά της ζωής μας, μιας ζωής η οποία είναι ήδη αλωμένη από τις στερεοτυπίες του καταναλωτισμού και άρα εμφανίζεται ανίσχυρη και εξουθενωμένη μπροστά στο εγχείρημα της ολοκληρωτικής χειραγώγησης, όχι μόνο των ενσυνείδητων στόχων μας αλλά και των συναισθηματικών και ψυχικών κινήτρων μας.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια διαδικασία βαθμιαίας απώλειας κάθε αξιακής κλίμακας η οποία μπορεί να δώσει νόημα και προοπτική στην καθημερινότητα των επιδιώξεων και των επιθυμιών που εμείς οι ίδιοι θέτουμε στη ζωή μας. Έτσι, η κρίση, μακράν του να είναι οικονομική είναι πρωτίστως μια βαθύτατα πολιτισμική κρίση, δηλαδή κρίση αξιών που συγκροτούν το ύφος και το ήθος της ζωής μας. Διότι η οικονομική κρίση είναι το θλιβερό παράγωγο της απώλειας των πνευματικών, συναισθηματικών και πολιτισμικών σημασιών, οι οποίες παρέχουν αξία στη ζωή μας και περιεχόμενο στις δραστηριότητές μας.

Με θρυμματισμένη την αξιακή κλίμακα το σύγχρονο υποκείμενο εμπλέκεται αδιέξοδα στα επινοήματα της δημοσιονομικής πειθαρχίας και του ελέγχου. Υπό την έννοια αυτή, έξοδος από την κρίση δεν είναι τα πάσης φύσεως οικονομικά μέτρα και οικονομικής φύσεως εκβιασμοί και διλλήματα αλλά η επαναφορά των αξιακών κλιμάκων και η επανένταξη μας σε ότι δίνει νόημα και σημασία στη ζωή.

Χρόνης Μίσσιος (Συγγραφέας)

Η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, είναι κρίση του πολιτισμού, του περιβάλλοντος, θεσμών και αξιών, της ανθρώπινης υπόστασης! Αυτή η παγκόσμια κρίση του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού ξέσπασε μάλιστα χειρότερη λόγω της φοβερής ανικανότητας και ανεντιμότητας του πολιτικού μας κόσμου και του αναξιόπιστου και διεφθαρμένου κρατικού μηχανισμού και η κοινωνία η οποία δείχνει να έχει πέσει σε κώμα, δεν φαίνεται να έχει μια εναλλακτική πρόταση για ουσιαστικές μετατροπές, αναδιαρθρώσεις των θεσμών μας, των αξιών κλπ. Ο άνθρωπος έχασε πια το νόημα του ευ ζην. Είναι ένα παραλογισμένο όν που τρέχει από το πρωί μέχρι το βράδυ να καταφέρει να επιβιώσει κυνηγώντας αξίες εντός εισαγωγικών. Ο επίκουρος πριν από τόσες χιλιάδες χρόνια είπε: «Προσέχτε ρε φιλαράκια, οι κτήσεις γίνονται κτήτορες και σας κάνουν σκλάβους!» και σήμερα βρισκόμαστε σε έναν καταναλωτικό κόσμο, ο οποίος στερείται τα αγαθά και έχει κατακλυστεί από προϊόντα!

Είμαι πολύ απαισιόδοξος και πολλές φορές εξοργισμένος όταν βλέπω τους πολιτικούς να βγαίνουν και να λένε: «δε φταίμε όλοι, φταίνε κάποιοι». Οι πολιτικοί που έχουν ορκιστεί αλλεπάλληλες φορές να υπερασπίσουν τα συμφέροντα του λαού και της πατρίδας μας οδήγησαν στην εθνική υποτέλεια! Βλέπεις, δεν υπάρχει ούτε συνδικαλιστικό κίνημα ρε παιδί μου! Δεν υπάρχει πουθενά μια ζωντάνια, κάπου η κοινωνία να γεννάει πολιτισμό, όραμα… Συνεπώς, είμαστε και θα’ μαστε υποταγμένοι σε αυτό το ανίκανο, ανέντιμο και διεφθαρμένο πολιτικό μας σύστημα το οποίο θα αναπαράγεται για χρόνια! Γι αυτό είναι μαύρη η ψυχή μου. Γιατί ξαναζώ την εθνική μας υποτέλεια! Και το εξοργιστικό είναι ότι όσους διαφωνούμε σε αυτά τα κατοχικά μέτρα, μας εγκαλούν σε πατριωτισμό! Ποιοι; Αυτοί που μας οδήγησαν στην εθνική υποτέλεια! Μα, δεν είναι θράσος αυτό; Πώς τολμούν;

Γρηγόρης Γκιζέλης, (Phd Πολιτισμικός Ανθρωπολόγος, πρώην δ/ντης του Kέντρου Έρευνας της ελληνικής κοινωνίας της Aκαδημίας Αθηνών)

Η κρίση ειδικά στην Ελλάδα έχει τις βάσεις της στην εποχή που το ελληνικό κράτος απέκτησε την ανεξαρτησία του –η οποία αποκτήθηκε με την μεσολάβηση ξένων δυνάμεων που έκτοτε παρεμβαίνουν με ποικίλους τρόπους, όχι μονάχα πολιτικούς και οικονομικούς αλλά και κοινωνικούς. Ακριβώς τότε δηλ. από το 1830 και μετά, με την προσπάθεια από τον Καποδίστρια και κατόπιν από την Βαυαρική εξουσία να δημιουργηθεί μια συγκεντρωτική διοίκηση, είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφεί το κοινοτικό κύτταρο που υπήρχε στην Ελλάδα νωρίτερα: Από την μια πλευρά «η οικογένεια, ο Έλληνας, ο χριστιανός» και από την άλλη «ο Τούρκος, ο κατακτητής, ο μουσουλμάνος»! Αυτό καταργήθηκε! Με αποτέλεσμα οι Έλληνες να στραφούν προς την οικογένεια, το μόνο κοινωνικό θεσμό που μπορούσαν να εμπιστευτούν και να δημιουργηθεί μια απέχθεια σχεδόν προς την έννοια του κράτους το οποίο το έβλεπαν ως κάτι ξένο προς αυτούς και το εκμεταλλεύονταν επίσης ως κάτι ξένο! Ακόμη και σήμερα, όταν διορίζεται κάποιος στο Δημόσιο λέμε «κατέλαβε θέση» στην τάδε δημόσια υπηρεσία! Με την έννοια της κατακτήσεως! Για να αλλάξει αυτή η αντίληψη – νοοτροπία, για να σταματήσουν τα οικονομικά σκάνδαλα και η κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος, πρέπει να δημιουργηθούν ανάλογες εκπαιδευτικές συνθήκες, όπως για παράδειγμα αυτό που συνέβη με τις αλλαγές στο βιβλίο της ιστορίας πρόσφατα. Δηλαδή με καινούργιες γνωστικές κατηγορίες!

Η κρίση, είναι διαφορετική από μια κοινωνία σε μια άλλη. Στην Ελλάδα έχει αυτή την ιδιοτυπία. Αυτό το φαινόμενο δεν υπάρχει σε άλλες χώρες (ανεπτυγμένες). Είναι πραγματικά μοναδικό, αν και είναι φαινόμενο πολύ παραδοσιακών κοινωνιών! Αυτό το πολύ παραδοσιακό φαινόμενο, δημιουργεί πολλά προβλήματα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και ηθικά. Μια παιδεία που θα αλλάξει αυτή τη νοοτροπία και τη στάση των Ελλήνων έναντι των συνανθρώπων τους ως προς θέματα κοινού ενδιαφέροντος πρέπει να είναι ο στόχος προς την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης!

Ειρήνη Ρέππα (Σύμβουλος Σταδιοδρομίας, Συστημική οικογενειακή θεραπεύτρια)

Εάν στα ορατά συμπτώματα της κρίσης διαβάσει κανείς τα οικονομικά προβλήματα, τη διαφθορά, την έλλειψη αξιών, την καταναλωτική μανία, στο βαθύτερο επίπεδο θα διαγνώσει τη μοναξιά, την απομόνωση, τον άκρατο εγωισμό, την παντελή απουσία δημιουργικότητας, τη μη ανάληψη προσωπικής και κοινωνικής ευθύνης, μα πάνω από όλα θα διαπιστώσει την παντελή απουσία ειλικρινών και αυθεντικών ανθρώπινων σχέσεων και ουσιαστικής επικοινωνίας. Παρότι πολλοί μιλούν για επικείμενη καταστροφή, εμείς της Συστημικής Σχολής θέλουμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι. Θεωρούμε ότι αυτή είναι η ευκαιρία μας σαν κοινωνία, να βρούμε τις ποιότητες μας, τώρα που χάνονται οι ποσότητες, να επανακτήσουμε τις αξίες μας που δεν έχουν τιμή, ούτε είναι προϊόντα συναλλαγής, να ενεργοποιήσουμε τις κρυμμένες μας δυνάμεις και να πορευτούμε σε μια άλλη τάξη πραγμάτων.

Για να γίνει όμως αυτό ο καθένας πρέπει να πάψει να δείχνει τον άλλον και να κοιτάξει μέσα του, να κρίνει τη δική του… κρίση, με σοφία, κουράγιο, να κοιταχτεί στον καθρέπτη και να λογαριαστεί με τον εαυτό του. Μόνο έτσι ο καθένας μας θα είναι σε θέση να έχει άποψη, να διεκδικεί αλλά και να συμπονά, να ζητά με το κεφάλι ψηλά, και να προσφέρει με ανοικτή καρδιά, να είναι το μέρος αλλά και το όλο, τότε θα μπορέσουμε να αναλάβουμε τη συλλογική μας ευθύνη.

Η σωτηρία μας είναι η Κιβωτός των Σχέσεων, εκεί αληθινοί , ξεκάθαροι, αφυπνισμένοι, μαζί, θα μπορέσουμε όχι μόνο να σωθούμε αλλά και να πάμε παρακάτω. Κρίση : καταστροφή ή ευκαιρία; Από τον καθέναν εξαρτάται, και από όλους μας μαζί!

Πέτρος Τατσόπουλος (Συγγραφέας)

Η κυρίως κρίση που βιώνουμε είναι απότοκος εκείνης που ξεκίνησε πριν 4-5 χρόνια στις ΗΠΑ με τα παιδάκια της Wall Street να προσφέρουν αφειδώς στεγαστικά δάνεια για να τζογάρουν τα έσοδα σε ομόλογα υψηλού κινδύνου, φτιάχνοντας μια φούσκα (στην Ευρώπη περί τα 3 τρισεκατομμύρια ευρώ) που το 2008 έσκασε στη… μούρη μας, φέρνοντας στην επιφάνεια τις πιο αδύναμες οικονομίες οι οποίες βασίζονταν κυρίως στον αέρα τον κοπανιστό!

Το πιο θλιβερό μάλιστα είναι ότι γονυπετείς ζητάμε δανεικά από τους κλέφτες μας (που βάζουν και όρους!) ενώ την ίδια στιγμή κάθε παιδί που γεννιέται χρωστάει με το πρώτο «α» χιλιάδες ευρώ, οι συνθήκες φτώχειας και η απώλεια πραγματικού εισοδήματος διογκώνονται, η ανεργία αυξάνεται και ένα όλο και πιο αυταρχικό κράτος θα αναδύεται μέσα σε τριτοκοσμικές καταστάσεις πιθανά ακραίων φαινομένων τύπου Ονδούρας.

Οι περισσότεροι ηθικολόγοι συνάδελφοί μου, λένε: «όλοι κλέβαμε, όλοι ζούσαμε με καταναλωτικό πρότυπο, όλοι είχαμε καγιέν». Όχι. Σε καμία περίπτωση δεν έχουμε όλοι την ίδια ευθύνη! Το έχω ξαναπεί, ότι αν οι φτωχοί στην Ελλάδα γνωρίζανε πόσο πλούσιοι είναι οι πλούσιοι θα γινόταν επανάσταση. Λυπάμαι όμως γιατί δε βλέπω έξοδο από αυτό το τούνελ. Το μόνο θετικό είναι η όλο και μεγαλύτερη καθίζηση της σαχλαμάρας με την οποία ανδρώθηκε ο λαός τα τελευταία 20 χρόνια. Αυτό ναι, είναι μια καλή παρενέργεια.

Θύμιος Καρακατσάνης (Σκηνοθέτης – ηθοποιός)

Η κρίση είναι απόρροια πολλών ανθρώπων που κυβέρνησαν αυτόν τον τόπο αρκετές δεκαετίες, και το μόνο που σκεφτόντουσαν ήταν πώς θα γίνουνε αρεστοί και πώς θα φύγουνε με κέρδος απ’ την εξουσία. Δόξα το θεό κερδίσανε! Και «ζήσαν αυτοί καλά και μεις χειρότερα». Από την άλλη ο λαός είναι σαν μωρό παιδί. Ο Αριστοφάνης στους «Ιππής» λέει: «όσο μεγαλώνει ο λαός τόσο πιο ηλίθιος γίνεται!». Ε, αυτό προσπαθούσε να πει ο Αριστοφάνης: «Μη μεγαλώνετε ηλίθια». Και τώρα που καταλάβαμε, ήρθαν οι κερδοσκόποι με ένα εργοστάσιο που βγάζει λεφτά, που θα παίρνουν τους τόκους κάθε μήνα -αλλά το κεφάλαιο θα παραμένει!- και θα γίνει αυτό που λέει ο Μίλερ: «Αποκλείεται να είσαι ελεύθερος άμα χρωστάς». Αυτό πάθαμε! Βέβαια με αυτές τις κρίσεις ξυπνάει ο πολίτης. Το κακό είναι πώς… θα ξυπνήσει. Αρχοντοηλίθιοι ήμασταν και παραμένουμε αλλά να φοβάσαι τον άνθρωπο που έχει ξεπεράσει τα όρια! Και νομίζω ότι είναι εποχή που τα όρια είναι ξεπερασμένα. Όταν η δημοκρατία είναι «δήθεν», γιατί τι δημοκρατία είναι αυτή που έχουμε; Δεν είναι δημοκρατία! Πέντε ηλίθιοι που σπούδασαν έξω και ήρθανε, αποφασίζουνε ποιους θα ψηφίσω; Είναι αντιπροσωπευτικό αυτό το σύστημα; Αρχίδια. Εγώ πάντα εκφράζομαι εντελώς λαϊκά και πιστεύω ότι ο λαός αυτός (εγώ δηλαδή και όλοι μας) έχει μια πιο ποιητική διάθεση να εκφραστεί. Και αυτή η ποιητική μας τρέλα και ο αυτοσαρκασμός μας είναι η μόνη μας διέξοδος…

Δημήτρης Καζάκης, (Οικονομολόγος Αναλυτής, Μέλος της Πρωτοβουλίας Οικονομολόγων-Πανεπιστημιακών για την άρνηση του χρέους και την έξοδο από το ευρώ)

Με την ελληνική οικονομία να βυθίζεται σε μια ύφεση δίχως προηγούμενο στην μεταπολεμική ιστορία της χώρας, το κυρίαρχο ερώτημα που τίθεται είναι γιατί; Επίσημα μας λένε ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Είναι ένα είδος καθαρτηρίου για τις παλιές αμαρτίες μας. Από πότε όμως η οικονομία αποτελεί πεδίο άσκησης ενός ιδιότυπου τυφλού προτεσταντικού φανατισμού, όπου τα προβλήματα και οι εκδηλώσεις της κρίσης δεν είναι παρά προϊόν ανήθικης συμπεριφοράς κρατών και λαών;

Η κρίση στην Ελλάδα δεν γεννήθηκε γιατί χάσαμε την εμπιστοσύνη των αγορών, ούτε γιατί είμαστε πολύ διεφθαρμένοι για τα χρηστά ήθη της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας. Αντίθετα προήλθε από το ότι η οικονομία της Ελλάδας, στο όνομα της εξωστρέφειας, ανοίχτηκε στα πιο τυχοδιωκτικά και κερδοσκοπικά συμφέροντα που έχει γεννήσει η αγορά. Το αποτέλεσμα ήταν η λεηλασία της από μια οικονομική και πολιτική ολιγαρχία. Χαρακτηριστικό προϊόν αυτής της λεηλασίας είναι και ο εκτροχιασμός του δημόσιου χρέους. Τώρα, οι ίδιοι που το δημιούργησαν και επωφελήθηκαν από αυτό, παραδίδουν τη χώρα και το λαό της στο έλεος του ΔΝΤ, της ΕΕ και των αγορών. Ποια είναι η απάντηση;

Το χρέος δεν το δημιούργησε ο λαός. Άρα έχει δικαίωμα και υποχρέωση να μην το αναγνωρίσει και να αρνηθεί την πληρωμή του. Αν το κάνει το μόνο που έχει να πάθει είναι να γλυτώσει τα χειρότερα. Η άρνηση αυτή είναι μόνο η αρχή, η αναγκαία αφετηρία για μια άλλη ριζικά διαφορετική πορεία που απαιτεί την έξοδο από το ευρώ, την εθνικοποίηση των βασικών τραπεζών, τον έλεγχο της κίνησης των κεφαλαίων, την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μέσα από μια γενναία αναδιανομή πλούτου και εισοδημάτων υπέρ των εργαζομένων, την ανατροπή του καθεστώτος εξάρτησης και υποτέλειας.

Σωτήρης Δημητρίου (Ανθρωπολόγος)

Όταν, το 1972, η ομάδα 17 ειδικών επιστημόνων με επικεφαλής τον Meadows ολοκλήρωσε το πρόγραμμα του MIT σχετικά με την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, αιφνιδιάστηκε, αφού προέκυπτε ότι 4 βασικοί όροι: α) εξάντληση των φυσικών πόρων, β) ρύπανση του περιβάλλοντος, γ) δημογραφικό και δ) συνεχής αύξηση του ρυθμού της βιομηχανικής ανάπτυξης (αλλά και αντίστοιχη μείωση της κατανάλωσης) οδηγούσαν το οικονομικό μας σύστημα στην υπέρβαση των ορίων του, με συνέπεια «παγκόσμιες αναταραχές» και «κοινωνική αποσύνθεση». Μέχρι το 1992 συντάχθηκαν συνολικά 10 παρόμοιες εκθέσεις σε παγκόσμια κλίμακα που συμφωνούσαν για την επερχόμενη δομική κρίση το 2008! Είναι θλιβερό όμως ότι πέσαμε θύματα του παράγοντα “Ιμαλάϊα”: βυθιστήκαμε σε μια πληθώρα πληροφοριών που όμως αποτέλεσαν κενό πληροφορίας!

Δοκιμάστηκαν πολλές διέξοδοι όπως η υιοθέτηση του νεοφιλελευθερισμού που όμως επιτάχυνε την υπέρβαση των ορίων του συστήματος! Τα κεφάλαια περιόρισαν τις επενδύσεις τους στη βιομηχανική παραγωγή, έγιναν «λιμνάζοντα και αναζήτησαν την τύχη τους στις υπηρεσίες -συμπεριλαμβανομένων και των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα-, στις εξαγορές και στις συγχωνεύσεις, στους δανεισμούς (τοκογλυφία) και στη σπέκουλα. Η κρίση οδήγησε αφενός σε φαύλο κύκλο αδιεξόδου και αφετέρου στην αύξηση των κατασταλτικών μέτρων για τον κίνδυνο της «κοινωνικής αποσύνθεσης»!

Αναπόφευκτα, η οικονομική κρίση επηρεάζει σήμερα και άλλους κοινωνικούς τομείς, συνιστά γενική κρίση κουλτούρας (διαφθορά, βία, κ.ά,) και ευαισθητοποιεί όμως πολλά στρώματα, όπως έδειξε και ο Μάης του 68 που οι G7 αντέδρασαν με το συντηρητισμό (π.χ. πολλές νέες επιστήμες όπως κυβερνητική, βιονική, ευρετική κ.ά. εξαλείφτηκαν από τα πανεπιστήμια) και με την γενική παθητικοποίηση (π.χ. η κοινωνία της αφθονίας, σε συνεργασία με την TV, περιόρισαν το άτομο στη σφαίρα των ζωικών αναγκών και του επίκαιρου). Συνεπώς, το πρόβλημα της εξόδου από αυτήν την κρίση είναι το πώς θα ξεπεραστούν τα δεινά της αποδόμησης του συστήματος χωρίς ανεξέλεγκτες κοινωνικές αντιδράσεις και πώς η αναδόμησή του θα συντονιστεί με την αναδόμηση της όλης κουλτούρας.

Μανώλης Ρασούλης (Στιχουργός)

Χαρακτηρίζουν την κρίση σαν ένα μεταβατικό στάδιο κατά το οποίο ξεμοντάρει όλο το σύστημα, αντιφάσκει ως προς τον εαυτό του, ανατινάζεται (βλέπε παγκόσμιους πολέμους) και μετά την «κάθαρση» με το φως των λύκων στη «νορμαλιτέ». Η παρούσα κρίση έχει την εξής πρωτοτυπία: είναι η μάνα όλων των κρίσεων δηλαδή συντέλεια δηλαδή Δευτέρα Παρουσία δηλαδή πάπαλα. Το ανθρώπινο γένος τέλειωσε πάνω στον πλανήτη γη. Τώρα ή θα διασπαρθεί στο διάστημα ή θα κάνει έναν πυρηνικό πόλεμο και τέρμα τα δίφραγκα. Ο Φιντέλ Κάστρο μετά από 4 χρόνια ασθενής αφού ανάρρωσε δήλωσε: «θα γίνει πυρηνικός πόλεμος στη μέση ανατολή». Συμφωνώ και επαυξάνω δε θα είναι ένας τοπικός πόλεμος. Εγώ προσπαθώ παντοιοις τρόποις στη Μέση Ανατολή εδώ και 10 χρόνια να τους αλλάξω το φαντασιακό. Έχω μια κοσμοθεωρία, τη βάζω σε πράξη, σπρώχνω κτίριο. Διότι η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Κλείνω με το πιστεύω μου ότι πριν φτωχύνουμε οικονομικά καταρρεύσαμε πολιτισμικά (εξου και μας κοιτούν από παντού τα μάτια της Τζούλιας σαν τα μάτια της… συνειδήσεώς μας). Και βέβαια η κρίση είναι συστημική, πλανητική, τελειωτική.

Ελένη Νίνα (Κλινικός ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής της Συστημικής Σχολής)

Το πέρασμα της ανθρωπότητας από κάποια περίοδο σε μία επόμενη συνοδευόταν πάντα από μια κρίση: αξιών, αρχών, κοινωνική, οικονομική, κρίση σε όλα τα επίπεδα. Η κάθε κρίση άφηνε πίσω της θύματα αλλά έσπρωχνε το σύστημα σε αλλαγή και δημιουργούσε ευκαιρίες αυτογνωσίας και γενικότερης γνώσης. Σήμερα που ο άνθρωπος φαίνεται να προσέγγισε την απαρχή μιας πλουσιότερης και ευτυχέστερης εποχής, φαίνεται πάλι να απειλείται από μια νέα κρίση, που αυτή τη φορά ονομάζεται οικουμενική! Η αξία του ανθρώπου σήμερα βρίσκεται όχι στο ποιος είναι αλλά στο τι έχει και πώς φαίνεται! Σε αυτή την κατάσταση χρειάζεται να περάσουμε στο επόμενο βήμα της αυτογνωσίας της ανθρωπότητας: Σε μια ουσιαστικότερη επαφή με τον εαυτό μας και τις πραγματικές μας ανάγκες και στην συνειδητοποίηση ότι αν δεν δράσουμε συλλογικά, αν δεν περάσουμε από την ατομικότητα και την απομόνωση στην συλλογικότητα και την συνεργασία θα καταστρέψουμε ότι φτιάξαμε! Αυτή τη στιγμή καλούμαστε να επανεκπαιδευτούμε σε αρχές που θα μας επιτρέψουν να δρούμε από κοινού και να δημιουργήσουμε πραγματικούς και αυθεντικούς δεσμούς συνεργασίας! Μια μικρή φυλή πριν χιλιάδες χρόνια κατά την διάρκεια της μύησης στην ενηλικίωση έλεγε προ του κάθε μυημένου: «Βάζω μπροστά σου τη ζωή και το θάνατο, την ευλογία και την κατάρα και εσύ μαζί με τους υπόλοιπους διαλέγεις τη ζωή»!

Μίκης Θεοδωράκης (Συνθέτης)

Η πρόσφατη οικονομική κρίση δεν οφείλεται σε εσωτερικά αίτια αλλά είναι αποτέλεσμα μιας διεθνούς συνωμοσίας (ΗΠΑ, Ευρώπη) με στόχο την οικονομική εξαθλίωση των Ελλήνων εργαζομένων και την διάλυση του κοινωνικού ιστού της ελληνικής κοινωνίας. Είχαν προηγηθεί προσπάθειες -κατευθυνόμενες προφανώς από τα ίδια διεθνή κέντρα- για την εξάλειψη της ιστορικής μας μνήμης και της εθνικής πολιτιστικής μας παράδοσης, κυρίως της σύγχρονης. Όπως έγραφε στον «Ελ. Τύπο» της 4.8.2010 ο διακεκριμένος δημοσιογράφος Αγαμέμνων Φαράκος «το γιατί γίνονται όλα αυτά αποτελεί μια γιγαντιαία απορία. Σκοτεινές σκέψεις, απίθανα σενάρια καταστροφής, παράδοση ενός λαού δεμένου χειροπόδαρα στις επιδιώξεις και τα σχέδια κάποιων…». Για το ποιος κρύβεται από πίσω, για ποιους λόγους και με ποιες τελικά επιδιώξεις, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Ήδη κάποιοι (Στάνφορντ, ΗΠΑ) υποτίθεται έγκυροι κύκλοι προαναγγέλλουν την απώλεια του Αιγαίου σε 3 χρόνια υπογραμμίζοντας ότι η Ελλάδα χωρίς το Αιγαίο θα πάψει να υφίσταται!

Όμως εάν αυτοί που κρατούν τα νήματα και οι τελικές προθέσεις τους μας είναι ακόμα άγνωστα, το όργανο με το οποίο επιχειρείται η διάλυση της χώρας έχει ήδη εγκατασταθεί στην Αθήνα. Είναι η Τρόϊκα (τρεις Τράπεζες, μία των ΗΠΑ και δύο της Ευρώπης), στην οποία όπως δήλωσε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, η Κυβέρνηση παραχώρησε ένα μέρος της Εθνικής μας Ακεραιότητας και μάλιστα το πιο ευαίσθητο, την εθνική μας οικονομία από την οποία εξαρτάται η ζωή, το παρόν και το μέλλον ενός Λαού.

Κατά έναν ανεξήγητο τρόπο ο Γιώργος Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ και η Κυβέρνησή του ανέλαβαν τον ρόλο του Δούρειου Ίππου, γεγονός τραγικό και μοιραίο για τον ελληνικό λαό, που δεν μπορεί να φανταστεί -και δικαίως- ότι ένα τόσο μεγάλο κόμμα στηριγμένο στις πατριωτικές και προοδευτικές δυνάμεις της Κεντροαριστεράς θα ήταν δυνατόν να παίξει έναν τέτοιο αρνητικό και εν τέλει καταστροφικό ρόλο για την ίδια την ύπαρξη της Ελλάδας, της Πατρίδας, του Ελληνικού Έθνους και του Ελληνικού Λαού.

Μαρία Μπέλλου (Δικηγόρος, Νομικός Σύμβουλος της Κίνησης Πολιτών Δανειοληπτών)

Τα αίτια τις οικονομικής κρίσης βρίσκονται τόσο εντός όσο εκτός των συνόρων της Ελλάδος. Ενδεχομένως όμως οι συνέπειες για την χώρα μας να ήταν ηπιότερες έαν και εμείς είχαμε φροντίσει να διαχειριστούμε καλύτερα τα της οικονομίας μας και της δομής του κράτους. Μάθαμε να ζούμε με δανεικά πέρα των δυνατοτήτων μας και όταν δεν μπορούσαμε πια ούτε και να δανειστούμε βρεθήκαμε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

Για να το καταλάβει κανείς δεν έχει παρά να μιλήσει με τους εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες που αυτή την στιγμή αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει έναντι των πιστωτών τους. Αυτή η μερίδα της κοινωνίας μας αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας από τον υπερδανεισμό και την κακοδιαχείριση των δημόσιων οικονομικών από τις εκάστοτε κυβερνήσεις.

Παρόλα αυτά, θεωρώ ότι η οικονομική κρίση είναι αντιμετωπίσιμη. Μπορεί να μην μας αρέσει η εκάστοτε λύση καθώς κάτω από αυτές τις συνθήκες αναγκαζόμαστε να δεχτούμε καταστάσεις οι οποίες αλλάζουν τον τρόπο ζωής μας όμως δεν παύουν να αποτελούν λύσεις αντιμετώπισης ενός χρόνιου προβλήματος. Για παράδειγμα με τον πρόσφατο νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά οι δανειολήπτες έχουν την δυνατότητα να προστατεύσουν την πρώτη κατοικία τους και να μην βρεθούν στο δρόμο παρόλο που αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα αναγκαστούν να εκποιήσουν άλλα περιουσιακά τους στοιχεία εφόσον έχουν. Για κάποιους δεν παύει να είναι μια επιλογή που τους δίνει την δυνατότητα να ξαναρχίσουν από την αρχή έχοντας τουλάχιστον τα βασικά για την διαβίωση τους.

Nίκος Ζούδιαρης (συνθέτης – στιχουργός)

Η υποκρισία με την οποία αντιμετωπίζεται η κρίση σαν ατύχημα, λες και κανείς δεν γνώριζε τίποτα για το φόνο που διαπράττονταν καθημερινά δεκαετίες τώρα σε βάρος του μέλλοντός μας, σαν ένα τσουνάμι δηλαδή που μας βρήκε άοπλους ενώ απολαμβάναμε τάχα τον ύπνο του δικαίου, αποτελεί εξαιρετικό σύμπτωμα ότι στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με βαθειά πολιτισμική κρίση, εμφανιζόμενη με οικονομικούς όρους. Ανεξαιρέτως τώρα ζητάμε σεβασμό, από εκείνους που τους δώσαμε το δικαίωμα να μη μας υπολήπτονται… Τους πολιτικούς εννοώ και εμάς μας συλλυπούμαι. Είμαστε τα χαρτζιλικωμένα παιδιά τριών δεκαετιών. Πολιτικά θύματα πρακτικών εξαγοράς. Κανείς και ποτέ δεν ασχολήθηκε με τα θεμελιώδη προβλήματα που είχαμε πάνω στην «εφηβεία μας» ως κοινωνία, κι εμείς το ίδιο πονηρά -για ένα βολεματάκι-, δεν το απαιτήσαμε Παιδιά κακών «γονιών». Δεν υποστήκαμε άλλη εκπαίδευση από την συγκομιδή και κατανάλωση χρημάτων, με αποτέλεσμα να χάσουμε και τον στοιχειώδη πολιτισμό που κάπως μας νοστίμευε.

Προσωπικά η κρίση με βρήκε κουρασμένο να γκρινιάζω για την κρίση, τουλάχιστον τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Άσχετα με το αν ο καθένας μας επιφύλασσε για τον εαυτό του την καλύτερη λύση κρυφά από τον άλλο, ποιος δεν έβλεπε πως σα μαΐστρος δούλευε ανοιχτά του παρελθόντος μας και ήταν ζήτημα χρόνου να βγει η θάλασσα στην ακτή;

Με ειλικρινή αυτοκριτική ο καθένας μας και παίρνοντας πίσω την προσωπική του στρατηγική από το κράτος και τα τηλεοπτικά κανάλια (Η τηλεόραση ανέλαβε να καταγγέλλει για λογαριασμό μας το τέρας που ήρθε να μας φάει. Στην πραγματικότητα αυτή φοβήθηκε περισσότερο απ’ όλους γιατί είναι διαπλεκόμενη με το κράτος), αναλαμβάνοντας ξανά ή για πρώτη φορά την διακυβέρνηση της ζωής του, ας ξεκινήσουμε και βλέπουμε. Μέχρις ότου το σύνολο δε θα καλύπτει τον ανίκανο, αλλά θα αγωνιά να εξασφαλίζει δίκαιες ευκαιρίες στην ατομικότητα σύμφωνα με την ικανότητα, έχουν πολλά να γίνουν και πιο πολλά να κάνουμε.

Παράδειγμα δημιουργικής μεταστροφής του αρνητικού κλίματος της κρίσης

Μία δραστηριότητα πολιτιστικού ακτιβισμού που ξεκίνησε ο Σωτήρης Χατζάκης και οι συνεργάτες του για να μεταστρέψουν το αίσθημα αποτυχίας και απραξίας σε θετική έμπνευση και δράση:

«Στο ΚΘΒΕ ξεκινήσαμε έναν πολιτιστικό ακτιβισμό με στόχο την ψυχαγωγία των πολιτών μέσω της τέχνης δωρεάν!. Δηλαδή θέατρο στα καφέ, με ετήσιο φεστιβάλ «Χορός δράσης» όπου συσπειρώνονται όλες οι ομάδες της πόλης και της Βορείου Ελλάδας (hip hop dancers, gothic models, μονάδες απεξάρτησης, ομάδες χορού, ομάδες θεάτρου). Μετά από αυτό, κάναμε το «Θέατρο Κατοίκων» με επισκέψεις σε σπίτια παραπληγικών και κατάκοιτων ανθρώπων με μία λίστα τεράστια 700 ανθρώπων (οι περισσότεροι νέοι από ατυχήματα με μοτοσυκλέτες) αλλά και Bike respect ποδηλατοδρομίες, με σεβασμό στο ποδήλατο, την οικολογία και την υγεία. Συγχρόνως, επειδή υπάρχει μεγάλη εκμετάλλευση στους υποψηφίους για τις δραματικές σχολές στην προετοιμασία τους, δηλαδή παραπαιδεία, ιδρύσαμε ένα τμήμα προετοιμασίας υποψηφίων δωρεάν! Ακόμη, τρία παιδαγωγικά προγράμματα για σχολεία και νοσοκομεία. Πηγαίνουμε στις φυλακές, στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας, με δωρεάν δράσεις με τις ομάδες «Μπανταρισμένοι» μουσικοχορευτικό, τα «Δρομολόγια» που ηθοποιοί απαγγέλουν, όπως επίσης υπήρχε πριν 26 χρόνια το κλιμάκιο Μακεδονίας – Θράκης του ΚΒΘΕ μία κινητή σκηνή που πλέον ξαναταξιδεύει στην βόρεια Ελλάδα σε 42 χωριά και παραμεθόριες κοινότητες».

Της Κρυσταλίας Πατούλη (Δημοσιογράφο, Συστημικό Σύμβουλο Ανθρωπίνων Σχέσεων)

ΠΗΓΗ ΜΕΣΩ:http://alithinapsemata.wordpress.com