Πέρασαν πάνω από διακόσια χρόνια αγαπητέ αναγνώστη από τότε που ο Δαρβίνος διατύπωσε την θεωρία της εξέλιξης. Μια θεωρία που μιλούσε για εξέλιξη των ειδών φυσιολογική και βασίστηκε σε ματιές του δημιουργού της σε πολύ μεγάλο βάθος χρόνου. Επέλεξα σήμερα να προσπαθήσω να διατυπώσω κάποιες σκέψεις πάνω στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Λόγω διατροφής ο άνθρωπος ψηλώνει συνεχώς. Επίσης γίνεται και πιο μυώδης. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι οι υψηλής διατροφικής αξίας πρωτεΐνες του κρέατος (χωρίς να ξεχνάμε και τις αυξητικές ορμόνες που χρησιμοποιούνται για καλύτερη απόδοση στην παραγωγή) που τα τελευταία χρόνια έγινε βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο της διατροφής μας. Χαρακτηριστικό ότι ακόμα και τα δόντια του ανθρώπου μεγαλώνουν γιατί αυτό βοηθά στην μάσηση του κρέατος. Σε αυτό συνηγορεί η σύγκριση των πληθυσμών που η βάση της διατροφής τους είναι το κρέας με τους πληθυσμούς που η βάση της διατροφής τους είναι τα λαχανικά. Είναι η συνήθειες που αποκτάμε που αλλάζουν τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά μας. Η συνήθεια λέμε πολύ σωστά ότι γίνεται δεύτερη φύση μας. Σύμφωνα με αυτό δεν είναι παράλογο ή αστείο το γεγονός ότι σιγά σιγά αρχίζουμε να καμπουριάζουμε λόγω της καινούργιας συνήθειας μας να καθόμαστε μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή...
Συνεχίζοντας με την ψυχολογική εξέλιξη του ανθρώπου, δεν μπορώ παρά να γίνω κυνικός: ο σύγχρονος άνθρωπος είναι το ίδιο φοβισμένος απέναντι στον συνάνθρωπο του όσο ήταν και ο άνθρωπος των σπηλαίων. Ζηλεύει το ίδιο. (Δείτε αυτό εδώ το ποίημα του Μπουκόφσκι) Γεγονότα που πάντα εμπόδιζαν τον άνθρωπο να αγαπήσει αφού τον ωθούν στο μίσος. Η μόνη εξέλιξη που μπορώ να εντοπίσω - και οφείλω να παραδεχτώ ότι είναι εντυπωσιακή - είναι στους τρόπους που βρήκαμε για να σκοτώνουμε τον πλησίον μας...
Τεχνολογικά λοιπόν έχουμε εξελιχθεί εντυπωσιακά. Τεχνο-λογικά όμως; Είναι ηλίου φαεινότερον ότι δεν έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία προς όφελος μας. Ή μάλλον ο καθένας την χρησιμοποιεί κατά το δοκούν προς όφελος του· όχι προς όφελος μας... Πράγμα που μας δείχνει ότι η σκέψη του ανθρώπου δεν εξελίχθηκε παρά τα όσα υποστηρίζουν ορισμένοι, στηριζόμενοι στην εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης.
Τι; η φιλοσοφική σκέψη δεν εξελίχθηκε; Τόσοι φιλόσοφοι, τόσα συγγράμματα και εσύ μας λες ότι δεν εξελίχθηκε; Ναι, και θα δικαιολογήσω την άποψη μου ως εξής: Η φιλοσοφία ετυμολογικά σημαίνει τον φίλο της σοφίας. Όχι τον φίλο της σκέψης. Ο φίλος της σκέψης μπορεί να εξελίξει την σκέψη του, ο φίλος της σοφίας θα εξελίξει τον τρόπο της ζωής του. Ήδη από την αρχαία Ελλάδα η φιλοσοφία πήρε λάθος στροφή και έγινε η αγάπη για τη σκέψη ούτως ώστε να φτάνουμε σε ασφαλή συμπεράσματα και κρίσεις. Δεν είναι βέβαια κάτι τέτοιο μη επιθυμητό. Τουναντίον. Αλλά αυτό πρέπει να γίνεται σε μεταγενέστερο στάδιο. Απαιτούνται άλλοι τομείς πάνω στους οποίους πρέπει κάποιος να ασκηθεί προτού φτάσει να ασχοληθεί με αυτό που επιθυμούν σχεδόν όλοι οι φιλόσοφοι και ακριβώς λόγω αυτής της μεγάλης επιθυμίας τους παραβλέπουν ή θεωρούν μη σημαντικούς τους άλλους τομείς. Χρειάζεται πρώτα απ' όλα κάποιος να γνωρίσει τι πρέπει να επιθυμεί και τι πρέπει να αποστρέφεται. Γνωρίζοντας τι πρέπει να επιθυμεί θα ξέρει σε τι θα πρέπει να αποβλέπει, ενώ γνωρίζοντας τι θα πρέπει να αποστρέφεται θα αποφεύγει ότι δεν θα του κάνει καλό. Μετά θα πρέπει να γνωρίσει τα καθήκοντα του. Σαν άνθρωπος, σαν γονιός, σαν φίλος, σαν πολίτης. Και αφού φτάσει σε σημείο να κατέχει αυτά τα δύο καλά, τότε μπορεί να προχωρήσει παραπέρα, δηλ. στους συλλογισμούς.
Είναι αυτή η αγάπη για την σκέψη μας, μια αγάπη τόσο μικρή που δεν μπορεί να χωρέσει άλλους ανθρώπους, που μας οδήγησε στην δημιουργία ενός τέρατος με πολλά κεφάλια από το οποίο καλούμαστε να δραπετεύσουμε γιατί είναι αυτό που δεν μας αφήνει να εξελιχθούμε. Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι μας οπισθοδρομεί. Αυτό το τέρας που δημιούργησε η σκέψη μας, έφτιαξε θεσμούς όπως ο στρατός, τα σχολεία, την πολιτική κ.α. οι οποίοι το συντηρούν και το θεριεύουν μέσω μιας γραφειοκρατικής λογικής... του παραλόγου. Είναι μια κατάσταση από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγεις, μια κατάσταση την οποία δεν μπορείς να νικήσεις. Υπάρχει η έκφραση catch 22 στα αγγλικά (δες και την πολύ καλή ταινία του 1970 εδώ) για να αποδώσει αυτό το λογικό παράδοξο που προκύπτει από μια κατάσταση στην οποία ένα άτομο χρειάζεται κάτι το οποίο μπορεί να αποκτήσει μόνο αν δεν βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση. Η έκφραση χρησιμοποιείται κυρίως για κανόνες, κανονισμούς, διαδικασίες στις οποίες κάποιος έχει γνώση ότι είναι ή ότι γίνεται θύμα αλλά δεν έχει τη δύναμη να τις αποτρέψει (σας θυμίζει τίποτα;). Εγκυκλοπεδικά η έκφραση πρωτοδημιουργήθηκε από τον Joseph Heller στο ομώνυμο μυθιστόρημα του (1961). Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ.
Το τέρας δεν είναι ανίκητο αλλά μας έχει κάνει να πιστέψουμε ότι μόνο αν βρεθούν πολλοί μαζί θα καταφέρουν να το νικήσουν. Το τέρας μας έκανε να επιζητούμε την εξαφάνιση της ατομικότητας μας (κατηγορώντας την με γελοία επιχειρήματα ως εγωισμό, ελιτισμό κοκ) εξαγοράζοντας την συνείδηση μας με ευτελείς ανταμοιβές. Μας έκανε να πιστεύουμε ότι η λύση θα δοθεί έξω από εμάς· από κάποιον άλλο ή από κανόνες. Μας έκανε να μην πιστεύουμε στον εαυτό μας και τις δυνατότητες μας και αυτό είναι που καθυστερεί ή καλύτερα οπισθοδρομεί την εξέλιξη μας. Μας έκανε να μην πιστεύουμε στα ίδια μας τα μάτια αφού είναι ολοφάνερο ότι οποιαδήποτε εξέλιξη έγινε, έγινε από ανθρώπους και όχι από ομάδες. Όπως λέει και ο G. Orwell (για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα) μας έκαναν να βάλουμε το "μη" μπροστά σε κάθε στίχο από τον "αφυπνιστικό" ύμνο που ακολουθεί:
Τόλμησε να γίνεις Δανιήλ,
Τόλμησε να σταθείς μόνος σου·
Τόλμησε να έχεις σταθερή πρόθεση,
Τόλμησε να την κάνεις γνωστή.
(του Philip P. Bliss, 1873)
Ο Δανιήλ στο λάκκο των λεόντων (P. Rubens, 1615)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου