Αναδημοσιευση απο: Cogito ergo sum
Το Βεργκλ (Wörgl) είναι μια μικρή πόλη 4.500 κατοίκων στο αυστριακό Τυρόλο, η οποία αναπτυσσόταν με γοργούς ρυθμούς στις αρχές του περασμένου αιώνα. Έπειτα, ήρθε το κραχ του 1929 και το 1931, οπότε εκλέχτηκε δήμαρχος ο Μίκαελ Ουντεργκεγκενμπέργκερ, ήδη είχε έλθει η ύφεση με 30% ανεργία και 10% άπορους. Ο νέος δήμαρχος προερχόταν από φτωχή αγροτική οικογένεια αλλά κατόρθωσε να μορφωθεί μόνος του και να γίνει μηχανικός στους σιδηροδρόμους. Αν και ο ίδιος δεν ήταν μαρξιστής, είχε συνδικαλιστική δράση και υποστήριζε τα συμφέροντα των εργαζομένων κατά των πλουσίων επενδυτών του σιδηροδρόμου, πράγμα που το πλήρωσε με την μη προσωπική του άνοδο στην ανώτερη ιεραρχία των σιδηροδρομικών υπαλλήλων. Ήταν ένας άνθρωπος ανοιχτόμυαλος, πρακτικός, εργατικός, δραστήριος που κέρδισε την καρδιά των συμπολιτών του, οι οποίοι τον εμπιστεύτηκαν στη θέση του δημάρχου, γνωρίζοντας ότι δεν θα τους προδώσει.
Ο νέος δήμαρχος είχε έναν μακρύ κατάλογο έργων που ήθελε να εκτελέσει. Έργα απολύτως απαραίτητα όπως η ύδρευση της πόλης, η ασφαλτόστρωση των δρόμων, ο οδικός φωτισμός και η φύτευση δέντρων κατά μήκος των οδών. Αλλά τα δημοτικά ταμεία ήταν σχεδόν άδεια και οι δημότες ήταν ήδη σε δεινή οικονομική κατάσταση, αντιμετωπίζοντας αρκετοί από αυτούς πρόβλημα επιβίωσης, οπότε μια αύξηση της φορολογίας τους, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα δημοτικά έργα, θα οδηγούσε σε περαιτέρω φτώχεια και ύφεση. Όμως, ο δήμαρχος είχε μελετήσει το βιβλίο "Η Φυσική Τάξη" του οικονομολόγου Σίλβιο Γκέσελ, ο οποίος πίστευε ότι η αργή κυκλοφορία του χρήματος είναι η κύρια αιτία για την παραπαίουσα οικονομία. Το χρήμα, ως μέσο συναλλαγής, ολοένα εξαφανίζεται από τα χέρια των εργατών–παραγωγών και πάει στα χέρια των ολίγων που το συσσωρεύουν, εκμεταλλεύονται τους τόκους και δεν το επιστρέφουν στην αγορά. Κατ΄ αυτόν δηλαδή, όσο περισσότερο χρήμα κυκλοφορούσε από όσο περισσότερους ανθρώπους, τόσο μεγαλύτερη ανάπτυξη και ευημερία θα είχε η κοινωνία.
Ο δήμαρχος, βάζοντας σε εφαρμογή την παραπάνω θεωρία, ξεκίνησε το πρόγραμμα των δημοτικών έργων, δίνοντας δουλειά σε πολλούς εργαζόμενους και εργολάβους, ξεκαθαρίζοντας όμως ότι η πληρωμή τους θα γινόταν με σελίνια όχι εκτυπωμένα από την Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας, αλλά από τον Δήμο του Βεργκλ!. Όντως εκτυπώθηκαν και τέθηκαν σε κυκλοφορία 32.000 σελίνια ως "Γραμμάτια Πιστοποίησης Εργασίας", κάτι σαν ένα δωρεάν χρήμα, διότι δεν είχαν αντίκρισμα σε χρυσό αλλά απλώς αναγνώριζαν την παροχή έργου προς τον δήμο. Κόπηκαν χαρτονομίσματα ονομαστικής αξίας ενός, πέντε και δέκα σελινίων.
Στις 31 Ιουλίου 1932 δόθηκαν τα πρώτα 1.800 σελίνια για να πληρωθούν οι μισθοί των εργαζομένων και η αξία των υλικών που αναλώθηκαν τον πρώτο μήνα στα δημοτικά έργα. Οι άνθρωποι που πήραν αυτά τα νέα σελίνια, μπορούσαν να πληρώσουν μ' αυτά τους δημοτικούς τους φόρους αλλά και να αγοράσουν ψωμί. Ο αρτοποιός μ' αυτά τα σελίνια μπορούσε να αγοράζει αλεύρι από τον μυλωνά, ο μυλωνάς σιτάρι από τον γεωργό, ο γεωργός εργαλεία από τον σιδερά, ο σιδεράς παπούτσια από τον τσαγκάρη κλπ. Και ο κύκλος κυκλοφορίας του χρήματος επαναλαμβανόταν συνεχώς και καθημερινά, σε τέτοιο σημείο ώστε ήδη την τρίτη μέρα, ο κύκλος εργασιών ολόκληρης της πόλης να είναι υπερδεκαπλάσιος των 1.800 σελινίων που δόθηκαν στη κυκλοφορία, σε σημείο το να υποπτεύονται κάποιοι ότι κάποια σελίνια είχαν πλαστογραφηθεί. Ο δήμαρχος, όμως, είχε εφαρμόσει μία πρόσθετη μέθοδο για να κάνει το χρήμα να αλλάζει συνεχώς χέρια με μεγάλη ταχύτητα: τα χρήματα του Βεργκλ έχαναν το 1% της ονομαστικής τους αξίας κάθε μήνα! Για να αποφευχθεί αυτή η υποτίμηση, ο κάτοχός τους τα δαπανούσε όσο το δυνατόν γρηγορώτερα, αλλοιώς, την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα, έπρεπε να αγοράσει ένα κουπόνι σαν γραμματόσημο, με αξία το 1% της ονομαστικής αξίας και να το κολλήσει στο χαρτονόμισμα. Υπήρχε δηλαδή μία λειτουργία αντίθετη από τον τοκισμό, η οποία επέβαλε την συνεχή και γοργή κυκλοφορία του χρήματος.
Ο δήμαρχος δεν μπορούσε να προσλάβει όλους τους ανέργους της πόλης για τα δημοτικά έργα. Όμως, με την αύξηση του κύκλου εργασιών της πόλης, ο αρτοποιός π.χ. δεν προλάβαινε μόνος του να βγάζει τα ψωμιά που του ζητούσαν και υποχρεώθηκε να προσλάβει έναν βοηθό, τον οποίον πλήρωνε με τα σελίνια του Δήμου. Το ίδιο έκαναν και οι υπόλοιποι επαγγελματίες. Οι βοηθοί που προσλήφθηκαν, διεύρυναν την αγοραστική δύναμη της πόλης κι έτσι οι επαγγελματίες είχαν να αντιμετωπίσουν μία περαιτέρω αύξηση της ζήτησης. Σύντομα, όχι μόνο εξαλείφθηκε η ανεργία αλλά άρχισαν να εμφανίζονται αγγελίες ζήτησης προσωπικού. Έτσι το σύστημα άρχισε να αποκτά μία δυναμική μορφή και οι άνεργοι από τα γύρω χωριά έρχονται για να δουλέψουν στο Βεργκλ. Αλλά και οι παραγωγοί από τα γύρω χωριά, που είχαν τα προϊόντα τους απούλητα, επί τέλους βρήκαν αγοραστές στο Βεργκλ.
Αυτό το άνοιγμα οδήγησε σε καθημερινή διεύρυνση της αγοραστικής δύναμης και αύξηση της παραγωγικής δραστηριότητας. Τα σελίνια του Βεργκλ δυνάμωναν και τις οικονομίες των γειτονικών περιοχών. Όμως, το ίδιο το Βεργκλ έβγαινε αλώβητο από αυτή την έξοδο του χρήματος επειδή ο δήμαρχος είχε ένα στρατηγικό πλεονέκτημα: ήταν αυτός που εκτύπωνε το χρήμα. Και το έκανε όχι ως ιδιώτης τραπεζίτης με σκοτεινά συμφέροντα πίσω του, αλλά ως ένας άνθρωπος στην υπηρεσία των πολιτών.
Η πίσω όψη κάθε γραμματίου περιείχε αυτολεξεί την ακόλουθη δήλωση, κάποια λόγια που γράφτηκαν το 1932 αλλά θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί και σήμερα:
"Προς όλους: Ο αργός ρυθμός που κυκλοφορεί το χρήμα έχει προκαλέσει μια πρωτοφανή ύφεση του εμπορίου και βύθισε εκατομμύρια ανθρώπους σε απόλυτη εξαθλίωση. Από οικονομικής απόψεως, η καταστροφή του κόσμου άρχισε! -Είναι καιρός, με αποφασιστική και έξυπνη δράση, να προσπαθήσουμε να συγκρατήσουμε την πτωτική βουτιά του εμπορίου και έτσι να σωθεί η ανθρωπότητα από αδελφοκτόνους πολέμους, χάος και διάλυση. Οι άνθρωποι ζουν μέσα από την ανταλλαγή υπηρεσιών τους. Η υποτονική κυκλοφορία έχει σταματήσει σε μεγάλο βαθμό αυτή την ανταλλαγή και έτσι ρίχνονται εκατομμύρια άνθρωποι που θέλουν να εργαστούν εκτός εργασίας - Πρέπει, συνεπώς, να αναβιώσουμε αυτή την ανταλλαγή υπηρεσιών και έτσι οι άνεργοι να επιστρέψουν στην παραγωγική τάξη. Αυτός είναι ο στόχος του πιστοποιητικού εργασίας που εκδίδεται από την αγορά της πόλης του Βεργκλ: Να μειώσει τα βάσανα και το φόβο, να προσφέρει δουλειά και ψωμί".
Μέσα σε 13 μήνες, ο δήμαρχος εκτέλεσε όλα τα έργα που είχε σχεδιάσει: ύδρευση, δρόμοι, φωτισμός, νέα δημόσια κτίρια, ένας ταμιευτήρας νερού, μία πίστα για σκι, μια γέφυρα, αναδασώσεις. Το σύστημα του Βεργκλ επεκτάθηκε με τόση επιτυχία σε 6 γειτονικά χωριά, ώστε ο γάλλος πρωθυπουργός Εντουάρ Νταλλαντιέ έκανε μια ειδική επίσκεψη στο Βεργκλ, για να δει το "θαύμα" από κοντά. Τον Ιανουάριο του 1933, το νέο σύστημα επεκτάθηκε στην γειτονική πόλη Κίρτσμπελ και τον Ιούνιο του 1933 ο δήμαρχος του Βεργκλ συναντήθηκε με εκπροσώπους από 170 διαφορετικές πόλεις της Αυστρίας που ενδιαφέρονταν για την γενικευμένη εφαρμογή του συστήματος και στις πόλεις τους. Η παρακάτω έκθεση συντάχθηκε από τον Κλωντ Μπουρντέ, καθηγητή του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης:
"Επισκέφθηκα το Βεργκλ τον Αύγουστο του 1933, ακριβώς ένα χρόνο μετά την έναρξη του πειράματος. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα αποτελέσματα αγγίζουν το θαύμα. Οι δρόμοι, περιβόητοι για την άθλια κατάσταση τους, συναγωνίζονται τώρα την ιταλική αουτοστράντα. Το συγκρότημα των δημαρχιακών γραφείων έχει ανακαινιστεί όμορφα, ως ένα γοητευτικό σαλέ με ανθισμένες γλαδιόλες. Μια νέα τσιμεντένια γέφυρα φέρει περήφανα την πλάκα "Χτισμένο με δωρεάν χρήματα το έτος 1933". Παντού βλέπει κανείς νέους φανοστάτες στους δρόμους, καθώς και ένα δρόμο με το όνομά του Σίλβιο Γκέσελ. Οι εργαζόμενοι στα πολλά εργοτάξια είναι όλοι ένθερμοι υποστηρικτές του συστήματος του δωρεάν χρήματος. Στα καταστήματα τα γραμμάτια είναι αποδεκτά παντού, παράλληλα με τα επίσημα χρήματα. Οι τιμές δεν έχουν αυξηθεί. Κάποιοι υποστήριξαν ότι το σύστημα του Βεργκλ εμποδίζει την φορολογική ισότητα, γιατί ενεργεί σαν μία μορφή εκμετάλλευσης του φορολογουμένου. Φαίνεται να υπάρχει ένα μικρό λάθος σε αυτό τον τρόπο σκέψης. Ποτέ στο παρελθόν δεν είδε κανείς τους φορολογούμενους να μη διαμαρτύρονται έντονα κατά την αφαίρεση των χρημάτων τους. Στο Βεργκλ κανείς δεν διαμαρτυρόταν. Αντίθετα, οι φόροι καταβάλλονται εκ των προτέρων στον δήμο. Οι άνθρωποι είναι ενθουσιασμένοι με το πείραμα και διαμαρτύρονται στην Εθνική τους Τράπεζα, η οποία αντιτίθεται στην έκδοση των νέων αυτών χαρτονομισμάτων. Είναι αδύνατο να αποδώσει κανείς τη γενική βελτίωση του Βεργκλ μόνο στην νέα μορφή των φόρων. Δεν μπορεί κανείς παρά να συμφωνήσει με το δήμαρχο ότι το νέο νόμισμα εκτελεί τη λειτουργία του πολύ καλύτερα από το παλιό. Αφήνω στους ειδικούς να διαπιστωθεί αν υπάρχει πληθωρισμός, παρά την κατά 100% κάλυψη των βασικών καταναλωτικών αγαθών. Παρεμπιπτόντως, αυξήσεις των τιμών, το πρώτο σημάδι του πληθωρισμού, δεν εμφανίζονται. Όσον αφορά την οικονομία, μπορούμε να πούμε ότι το νέο νόμισμα ευνοεί την εξοικονόμηση κατά κυριολεξία και όχι την αποθησαύριση του χρήματος. Δεδομένου ότι τα χρήματα χάνουν την αξία τους κρατώντας τα σπίτι, μπορεί κανείς να αποφύγει την υποτίμηση αυτή επενδύοντάς τα σε μία τράπεζα καταθέσεων. Το Βεργκλ έχει γίνει ένα είδος προσκυνήματος για τους μακρο-οικονομολόγους από διάφορες χώρες. Ο καθένας μπορεί να τους αναγνωρίσει αμέσως από τις εκφράσεις τους, κατά τη συζήτηση τους στους όμορφους δρόμους του Βεργκλ ή ενώ κάθονται στα τραπέζια των εστιατορίων. Ο πληθυσμός του Βεργκλ με χαρά, περήφανος για τη φήμη τους, τους καλωσορίζει θερμά."
Η Κεντρική Τράπεζα της Αυστρίας πανικοβλήθηκε στο ενδεχόμενο το πείραμα του Βεργκλ να επεκταθεί σε όλη την Αυστρία και αποφάσισε να διεκδικήσει τα μονοπωλιακά δικαιώματα της, απαγορεύοντας το δωρεάν χρήμα. Η υπόθεση έφτασε ενώπιον του Αυστριακού Ανώτατου Δικαστηρίου, το οποίο επικύρωσε το μονοπωλιακό δικαίωμα της Κεντρικής Τράπεζας για την έκδοση νομίσματος. Και έγινε ποινικό αδίκημα η έκδοση "νομίσματος έκτακτης ανάγκης". Το Βεργκλ επανήλθε γρήγορα στην ανεργία του 30%. Κοινωνική αναταραχή εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Αυστρία, διότι οι απλοί άνθρωποι δεν καταλάβαιναν γιατί κυβέρνηση και δικαιοσύνη, που υποτίθεται ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα των πολιτών, δεν τους αφήνουν να εξασκούν την δοκιμασμένη λύση που βρήκαν για την αντιμετώπιση της ύφεσης, αλλά τους επιβάλλει τα δικά της μέτρα που, όπως και πριν, τους ξαναβύθισαν στη φτώχεια και την ανέχεια.
Το 1938 ο Χίτλερ προχώρησε στην προσάρτηση της Αυστρίας χωρίς να βρει την παραμικρή πολεμική αντίσταση, επειδή πολλοί απλοί πολίτες τον είδαν ως τον οικονομικό και πολιτικό σωτήρα τους. Ακολούθησε ο πόλεμος και το πείραμα του Βεργκλ πέρασε οριστικά στην Ιστορία.
[Τεκμηρίωση: "An experiment in Wörgl", "Wörgl"(άρθρο στην Wikipedia), "The Worgl experiment with depreciating money", "A french view of the Wörgl experiment - A new economic Mecca", "The end results of the Wörgl experiment" (κείμενο του ίδιου του Μίκαελ Ουντεργκεγκενμπέργκερ)]
Το Βεργκλ (Wörgl) είναι μια μικρή πόλη 4.500 κατοίκων στο αυστριακό Τυρόλο, η οποία αναπτυσσόταν με γοργούς ρυθμούς στις αρχές του περασμένου αιώνα. Έπειτα, ήρθε το κραχ του 1929 και το 1931, οπότε εκλέχτηκε δήμαρχος ο Μίκαελ Ουντεργκεγκενμπέργκερ, ήδη είχε έλθει η ύφεση με 30% ανεργία και 10% άπορους. Ο νέος δήμαρχος προερχόταν από φτωχή αγροτική οικογένεια αλλά κατόρθωσε να μορφωθεί μόνος του και να γίνει μηχανικός στους σιδηροδρόμους. Αν και ο ίδιος δεν ήταν μαρξιστής, είχε συνδικαλιστική δράση και υποστήριζε τα συμφέροντα των εργαζομένων κατά των πλουσίων επενδυτών του σιδηροδρόμου, πράγμα που το πλήρωσε με την μη προσωπική του άνοδο στην ανώτερη ιεραρχία των σιδηροδρομικών υπαλλήλων. Ήταν ένας άνθρωπος ανοιχτόμυαλος, πρακτικός, εργατικός, δραστήριος που κέρδισε την καρδιά των συμπολιτών του, οι οποίοι τον εμπιστεύτηκαν στη θέση του δημάρχου, γνωρίζοντας ότι δεν θα τους προδώσει.
Ο νέος δήμαρχος είχε έναν μακρύ κατάλογο έργων που ήθελε να εκτελέσει. Έργα απολύτως απαραίτητα όπως η ύδρευση της πόλης, η ασφαλτόστρωση των δρόμων, ο οδικός φωτισμός και η φύτευση δέντρων κατά μήκος των οδών. Αλλά τα δημοτικά ταμεία ήταν σχεδόν άδεια και οι δημότες ήταν ήδη σε δεινή οικονομική κατάσταση, αντιμετωπίζοντας αρκετοί από αυτούς πρόβλημα επιβίωσης, οπότε μια αύξηση της φορολογίας τους, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα δημοτικά έργα, θα οδηγούσε σε περαιτέρω φτώχεια και ύφεση. Όμως, ο δήμαρχος είχε μελετήσει το βιβλίο "Η Φυσική Τάξη" του οικονομολόγου Σίλβιο Γκέσελ, ο οποίος πίστευε ότι η αργή κυκλοφορία του χρήματος είναι η κύρια αιτία για την παραπαίουσα οικονομία. Το χρήμα, ως μέσο συναλλαγής, ολοένα εξαφανίζεται από τα χέρια των εργατών–παραγωγών και πάει στα χέρια των ολίγων που το συσσωρεύουν, εκμεταλλεύονται τους τόκους και δεν το επιστρέφουν στην αγορά. Κατ΄ αυτόν δηλαδή, όσο περισσότερο χρήμα κυκλοφορούσε από όσο περισσότερους ανθρώπους, τόσο μεγαλύτερη ανάπτυξη και ευημερία θα είχε η κοινωνία.
Ο δήμαρχος, βάζοντας σε εφαρμογή την παραπάνω θεωρία, ξεκίνησε το πρόγραμμα των δημοτικών έργων, δίνοντας δουλειά σε πολλούς εργαζόμενους και εργολάβους, ξεκαθαρίζοντας όμως ότι η πληρωμή τους θα γινόταν με σελίνια όχι εκτυπωμένα από την Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας, αλλά από τον Δήμο του Βεργκλ!. Όντως εκτυπώθηκαν και τέθηκαν σε κυκλοφορία 32.000 σελίνια ως "Γραμμάτια Πιστοποίησης Εργασίας", κάτι σαν ένα δωρεάν χρήμα, διότι δεν είχαν αντίκρισμα σε χρυσό αλλά απλώς αναγνώριζαν την παροχή έργου προς τον δήμο. Κόπηκαν χαρτονομίσματα ονομαστικής αξίας ενός, πέντε και δέκα σελινίων.
Στις 31 Ιουλίου 1932 δόθηκαν τα πρώτα 1.800 σελίνια για να πληρωθούν οι μισθοί των εργαζομένων και η αξία των υλικών που αναλώθηκαν τον πρώτο μήνα στα δημοτικά έργα. Οι άνθρωποι που πήραν αυτά τα νέα σελίνια, μπορούσαν να πληρώσουν μ' αυτά τους δημοτικούς τους φόρους αλλά και να αγοράσουν ψωμί. Ο αρτοποιός μ' αυτά τα σελίνια μπορούσε να αγοράζει αλεύρι από τον μυλωνά, ο μυλωνάς σιτάρι από τον γεωργό, ο γεωργός εργαλεία από τον σιδερά, ο σιδεράς παπούτσια από τον τσαγκάρη κλπ. Και ο κύκλος κυκλοφορίας του χρήματος επαναλαμβανόταν συνεχώς και καθημερινά, σε τέτοιο σημείο ώστε ήδη την τρίτη μέρα, ο κύκλος εργασιών ολόκληρης της πόλης να είναι υπερδεκαπλάσιος των 1.800 σελινίων που δόθηκαν στη κυκλοφορία, σε σημείο το να υποπτεύονται κάποιοι ότι κάποια σελίνια είχαν πλαστογραφηθεί. Ο δήμαρχος, όμως, είχε εφαρμόσει μία πρόσθετη μέθοδο για να κάνει το χρήμα να αλλάζει συνεχώς χέρια με μεγάλη ταχύτητα: τα χρήματα του Βεργκλ έχαναν το 1% της ονομαστικής τους αξίας κάθε μήνα! Για να αποφευχθεί αυτή η υποτίμηση, ο κάτοχός τους τα δαπανούσε όσο το δυνατόν γρηγορώτερα, αλλοιώς, την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα, έπρεπε να αγοράσει ένα κουπόνι σαν γραμματόσημο, με αξία το 1% της ονομαστικής αξίας και να το κολλήσει στο χαρτονόμισμα. Υπήρχε δηλαδή μία λειτουργία αντίθετη από τον τοκισμό, η οποία επέβαλε την συνεχή και γοργή κυκλοφορία του χρήματος.
Ο δήμαρχος δεν μπορούσε να προσλάβει όλους τους ανέργους της πόλης για τα δημοτικά έργα. Όμως, με την αύξηση του κύκλου εργασιών της πόλης, ο αρτοποιός π.χ. δεν προλάβαινε μόνος του να βγάζει τα ψωμιά που του ζητούσαν και υποχρεώθηκε να προσλάβει έναν βοηθό, τον οποίον πλήρωνε με τα σελίνια του Δήμου. Το ίδιο έκαναν και οι υπόλοιποι επαγγελματίες. Οι βοηθοί που προσλήφθηκαν, διεύρυναν την αγοραστική δύναμη της πόλης κι έτσι οι επαγγελματίες είχαν να αντιμετωπίσουν μία περαιτέρω αύξηση της ζήτησης. Σύντομα, όχι μόνο εξαλείφθηκε η ανεργία αλλά άρχισαν να εμφανίζονται αγγελίες ζήτησης προσωπικού. Έτσι το σύστημα άρχισε να αποκτά μία δυναμική μορφή και οι άνεργοι από τα γύρω χωριά έρχονται για να δουλέψουν στο Βεργκλ. Αλλά και οι παραγωγοί από τα γύρω χωριά, που είχαν τα προϊόντα τους απούλητα, επί τέλους βρήκαν αγοραστές στο Βεργκλ.
 |
| Το "χαρτονόμισμα του Βεργκλ" - εμπρόσθια όψη |
Η πίσω όψη κάθε γραμματίου περιείχε αυτολεξεί την ακόλουθη δήλωση, κάποια λόγια που γράφτηκαν το 1932 αλλά θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί και σήμερα:
 |
| Το "χαρτονόμισμα του Βεργκλ" - οπίσθια |
Μέσα σε 13 μήνες, ο δήμαρχος εκτέλεσε όλα τα έργα που είχε σχεδιάσει: ύδρευση, δρόμοι, φωτισμός, νέα δημόσια κτίρια, ένας ταμιευτήρας νερού, μία πίστα για σκι, μια γέφυρα, αναδασώσεις. Το σύστημα του Βεργκλ επεκτάθηκε με τόση επιτυχία σε 6 γειτονικά χωριά, ώστε ο γάλλος πρωθυπουργός Εντουάρ Νταλλαντιέ έκανε μια ειδική επίσκεψη στο Βεργκλ, για να δει το "θαύμα" από κοντά. Τον Ιανουάριο του 1933, το νέο σύστημα επεκτάθηκε στην γειτονική πόλη Κίρτσμπελ και τον Ιούνιο του 1933 ο δήμαρχος του Βεργκλ συναντήθηκε με εκπροσώπους από 170 διαφορετικές πόλεις της Αυστρίας που ενδιαφέρονταν για την γενικευμένη εφαρμογή του συστήματος και στις πόλεις τους. Η παρακάτω έκθεση συντάχθηκε από τον Κλωντ Μπουρντέ, καθηγητή του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης:
"Επισκέφθηκα το Βεργκλ τον Αύγουστο του 1933, ακριβώς ένα χρόνο μετά την έναρξη του πειράματος. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα αποτελέσματα αγγίζουν το θαύμα. Οι δρόμοι, περιβόητοι για την άθλια κατάσταση τους, συναγωνίζονται τώρα την ιταλική αουτοστράντα. Το συγκρότημα των δημαρχιακών γραφείων έχει ανακαινιστεί όμορφα, ως ένα γοητευτικό σαλέ με ανθισμένες γλαδιόλες. Μια νέα τσιμεντένια γέφυρα φέρει περήφανα την πλάκα "Χτισμένο με δωρεάν χρήματα το έτος 1933". Παντού βλέπει κανείς νέους φανοστάτες στους δρόμους, καθώς και ένα δρόμο με το όνομά του Σίλβιο Γκέσελ. Οι εργαζόμενοι στα πολλά εργοτάξια είναι όλοι ένθερμοι υποστηρικτές του συστήματος του δωρεάν χρήματος. Στα καταστήματα τα γραμμάτια είναι αποδεκτά παντού, παράλληλα με τα επίσημα χρήματα. Οι τιμές δεν έχουν αυξηθεί. Κάποιοι υποστήριξαν ότι το σύστημα του Βεργκλ εμποδίζει την φορολογική ισότητα, γιατί ενεργεί σαν μία μορφή εκμετάλλευσης του φορολογουμένου. Φαίνεται να υπάρχει ένα μικρό λάθος σε αυτό τον τρόπο σκέψης. Ποτέ στο παρελθόν δεν είδε κανείς τους φορολογούμενους να μη διαμαρτύρονται έντονα κατά την αφαίρεση των χρημάτων τους. Στο Βεργκλ κανείς δεν διαμαρτυρόταν. Αντίθετα, οι φόροι καταβάλλονται εκ των προτέρων στον δήμο. Οι άνθρωποι είναι ενθουσιασμένοι με το πείραμα και διαμαρτύρονται στην Εθνική τους Τράπεζα, η οποία αντιτίθεται στην έκδοση των νέων αυτών χαρτονομισμάτων. Είναι αδύνατο να αποδώσει κανείς τη γενική βελτίωση του Βεργκλ μόνο στην νέα μορφή των φόρων. Δεν μπορεί κανείς παρά να συμφωνήσει με το δήμαρχο ότι το νέο νόμισμα εκτελεί τη λειτουργία του πολύ καλύτερα από το παλιό. Αφήνω στους ειδικούς να διαπιστωθεί αν υπάρχει πληθωρισμός, παρά την κατά 100% κάλυψη των βασικών καταναλωτικών αγαθών. Παρεμπιπτόντως, αυξήσεις των τιμών, το πρώτο σημάδι του πληθωρισμού, δεν εμφανίζονται. Όσον αφορά την οικονομία, μπορούμε να πούμε ότι το νέο νόμισμα ευνοεί την εξοικονόμηση κατά κυριολεξία και όχι την αποθησαύριση του χρήματος. Δεδομένου ότι τα χρήματα χάνουν την αξία τους κρατώντας τα σπίτι, μπορεί κανείς να αποφύγει την υποτίμηση αυτή επενδύοντάς τα σε μία τράπεζα καταθέσεων. Το Βεργκλ έχει γίνει ένα είδος προσκυνήματος για τους μακρο-οικονομολόγους από διάφορες χώρες. Ο καθένας μπορεί να τους αναγνωρίσει αμέσως από τις εκφράσεις τους, κατά τη συζήτηση τους στους όμορφους δρόμους του Βεργκλ ή ενώ κάθονται στα τραπέζια των εστιατορίων. Ο πληθυσμός του Βεργκλ με χαρά, περήφανος για τη φήμη τους, τους καλωσορίζει θερμά."
Η Κεντρική Τράπεζα της Αυστρίας πανικοβλήθηκε στο ενδεχόμενο το πείραμα του Βεργκλ να επεκταθεί σε όλη την Αυστρία και αποφάσισε να διεκδικήσει τα μονοπωλιακά δικαιώματα της, απαγορεύοντας το δωρεάν χρήμα. Η υπόθεση έφτασε ενώπιον του Αυστριακού Ανώτατου Δικαστηρίου, το οποίο επικύρωσε το μονοπωλιακό δικαίωμα της Κεντρικής Τράπεζας για την έκδοση νομίσματος. Και έγινε ποινικό αδίκημα η έκδοση "νομίσματος έκτακτης ανάγκης". Το Βεργκλ επανήλθε γρήγορα στην ανεργία του 30%. Κοινωνική αναταραχή εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Αυστρία, διότι οι απλοί άνθρωποι δεν καταλάβαιναν γιατί κυβέρνηση και δικαιοσύνη, που υποτίθεται ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα των πολιτών, δεν τους αφήνουν να εξασκούν την δοκιμασμένη λύση που βρήκαν για την αντιμετώπιση της ύφεσης, αλλά τους επιβάλλει τα δικά της μέτρα που, όπως και πριν, τους ξαναβύθισαν στη φτώχεια και την ανέχεια.
Το 1938 ο Χίτλερ προχώρησε στην προσάρτηση της Αυστρίας χωρίς να βρει την παραμικρή πολεμική αντίσταση, επειδή πολλοί απλοί πολίτες τον είδαν ως τον οικονομικό και πολιτικό σωτήρα τους. Ακολούθησε ο πόλεμος και το πείραμα του Βεργκλ πέρασε οριστικά στην Ιστορία.
[Τεκμηρίωση: "An experiment in Wörgl", "Wörgl"(άρθρο στην Wikipedia), "The Worgl experiment with depreciating money", "A french view of the Wörgl experiment - A new economic Mecca", "The end results of the Wörgl experiment" (κείμενο του ίδιου του Μίκαελ Ουντεργκεγκενμπέργκερ)]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου