Oι φυλακές γεμίζουν συνεχώς, ενώ όλα τα προβλεπόμενα εναλλακτικά μέτρα μένουν στα χαρτιά. Μοναδική διέξοδος στις προσωρινές κρατήσεις… η οικονομική άνεση των κατηγορουμένων, ενώ η φτώχεια οδηγεί ανθρώπους στα κάγκελα. Ολες οι προσπάθειες αποσυμφόρησης των φυλακών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, και πάντα μετά από απελπισμένες κινήσεις ή και εξεγέρσεις κρατουμένων, ήταν περίπου εκ των προτέρων καταδικασμένες να αποτύχουν, πράγμα που έγινε. Στην Ελλάδα η τιμωρητική παράδοση ήταν, είναι και μάλλον θα συνεχίσει να είναι «όλοι μέσα». Οταν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μείωναν και μειώνουν τις ποινές, καταργώντας ακόμα και την ποινή των ισοβίων ως ποινή που δεν συνάδει ούτε με τον σωφρονισμό ούτε με τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Δικαιοσύνη -και η σωφρονιστική πολιτική- στην Ελλάδα όλο και περισσότερο διολίσθαινε στην αυστηροποίηση, στον εγκλεισμό και στην κατασκευή νέων φυλακών που γέμιζαν σε χρόνο-μηδέν.
Η επικερδής επιχειρηματική δραστηριότητα της κατασκευής φυλακών στις ΗΠΑ είναι σήμερα προ των πυλών, μαζί με την ποινικοποίηση της φτώχειας. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2008-09 για να αρχίσουν οι ανεξάρτητες αρχές και άλλοι θεσμικοί παράγοντες να επισκέπτονται τα ιδρύματα και να συντάσσουν εκθέσεις και προτάσεις, η τύχη των περισσότερων από τις οποίες ακόμα αγνοείται. Μόνο το νομοσχέδιο για τα ναρκωτικά, που στοχεύει στη δυνατότητα θεραπείας αντί για τον εγκλεισμό, άλλαξε «χέρια» τεσσάρων υπουργών Δικαιοσύνης μέχρι να ψηφιστεί, ενώ ακόμα οι δικαστές και κυρίως οι εισαγγελείς των φυλακών δεν γνωρίζουν πολλές φορές τις προβλέψεις του.
Ο σωφρονιστικός κώδικας παραμένει άλλο ένα γεφύρι της Αρτας με μπαλώματα και αναχρονιστικά άρθρα. Οι καταδικαστικές για την Ελλάδα αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συσσωρεύονται στα συρτάρια του υπουργείου και χωρίς –ακόμα– να μπορούν να είναι προσβάσιμες μέσω του ειδικού ιστότοπου στους πολίτες.
Ακόμα και τα αμφιλεγόμενα βραχιολάκια και πολύ περισσότερο οι εναλλακτικές ποινές είναι προτάσεις επί χάρτου με βάθος διετίας. Στο μεταξύ, οι φυλακές γεμίζουν συνεχώς, οι εκάστοτε εξαγγελίες αποσυμφόρησης γίνονται συνήθως με αφορμή περιστατικά και αφορούν κυρίως νέες κατασκευές φυλακών και όχι μια άλλη λογική αντιμετώπισης του εγκλήματος.
Στην Ελλάδα εξακολουθούν ακόμα να φυλακίζονται οι πρόσφυγες πολέμου, οι αλλοδαποί χωρίς χαρτιά, οι οροθετικές γυναίκες και άνδρες επειδή είναι εξαρτημένοι ή επειδή διαθέτουν το κορμί τους για να εξασφαλίσουν τη δόση τους, ανήλικα και ασυνόδευτα παιδιά μέχρι να βρεθεί χώρος γι’ αυτά, βαριά περιστατικά ψυχικών διαταραχών και όποιο άλλο ανθρώπινο ράκος δεν μπορεί να υπαχθεί στις ανύπαρκτες κοινωνικές δομές.
• Δεκέμβρη του 2008 επί υπουργίας Χατζηγάκη 6.000 κρατούμενοι έκαναν απεργία πείνας για να φτάσουν να κατατεθούν στη Βουλή κάποια μέτρα αποσυμφόρησης που θα οδηγούσαν τάχα σε αποφυλάκιση χιλιάδων κρατουμένων (διαγραφή πειθαρχικών ποινών, διαφοροποίηση στους όρους αποφυλάκισης εξαρτημένων και βαριά ασθενών και σχέδια για χορήγηση μεθαδόνης κ.λπ.). Οι οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και οι επίσημοι φορείς για τα ναρκωτικά έκριναν αποσπασματικά τα μέτρα και καταδικασμένα να αποτύχουν. Ενδεικτικά λίγους μόνο μήνες μετά, τον Απρίλη του 2009, στη φυλακή των Διαβατών Θεσσαλονίκης διώκονται ποινικά ο διευθυντής και ο υποδιευθυντής επειδή αρνήθηκαν να δεχτούν κρατουμένους. Η φυλακή των Διαβατών έχει κατασκευαστεί για 370 κρατουμένους ενώ, όταν οι υπεύθυνοι αρνήθηκαν να δεχτούν κι άλλους, στοιβάζονταν εκεί 611 κρατούμενοι, ενήλικοι και ανήλικοι, ημεδαποί και αλλοδαποί, γυναίκες και άνδρες. Σχεδόν οι μισοί (272 κρατούμενοι, το 44,5%) ήταν απλώς «προφυλακισμένοι» περιμένοντας τη δίκη τους. «Οι εισροές κρατουμένων εξακολουθούν όλη αυτή την περίοδο να είναι πολύ περισσότερες από τις εκροές με τα νέα μέτρα» σημείωναν οι υπεύθυνοι, καταλογίζοντας, εκτός από τις ανεπαρκείς υποδομές, ευθύνες και στους δικαστές μιλώντας για «εύκολες» προφυλακίσεις.
• Ιανουάριο του 2009 αναλαμβάνει υπουργός Δικαιοσύνης ο Νίκος Δένδιας, ενώ αμέσως μετά την απόδραση Παλαιοκώστα-Ριτζάι ανακοινώνει μέτρα για την αποσυμφόρηση των φυλακών και αυστηρότερες κυρώσεις στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους σε περιπτώσεις αποδράσεων. Με σφοδρή κριτική στον προκάτοχό του, διαπίστωσε αυτό που είχε καταγράψει και η πρωτοβουλία για τα δικαιώματα των κρατουμένων, ότι δηλαδή ενώ ο κ. Χατζηγάκης είχε ισχυριστεί πως με τα ευεργετικά μέτρα που προώθησε θα αφεθούν ελεύθεροι περίπου 5.500 κρατούμενοι, είχαν αποφυλακιστεί μόνο 800. Ξανά εξαγγέλλονται νέες ρυθμίσεις. Οσοι κρατούμενοι έχουν καταδικαστεί για πλημμελήματα και η ποινή τους μετατράπηκε σε χρηματική αλλά δεν έχουν να πληρώσουν, θα αποφυλακίζονται με την προϋπόθεση ότι δεν θα τελέσουν άλλο αδίκημα τα επόμενα δύο χρόνια. Ειδική πρόβλεψη θα ορίζει ότι θα αποφυλακίζονται και όσοι έχουν καταδικαστεί σε κάθειρξη πέντε χρόνων. Με άλλη ρύθμιση θα περιοριστεί στο απολύτως αναγκαίο η εφαρμογή του μέτρου της προσωρινής κράτησης. «Στην Ελλάδα, κατά μέσο όρο, έχουμε διπλάσιο ή τριπλάσιο αριθμό προσωρινά κρατουμένων σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Ο θεσμός της προσωρινής κράτησης, όπως σήμερα υλοποιείται, πρέπει κατά την κρίση της κυβέρνησης να περιοριστεί δραστικά, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τις γενικές αρχές του Δικαίου» σημείωνε (τότε) ο κ. Δένδιας.
• Νοέμβρη του 2009 ο υπουργός Χάρης Καστανίδης, λίγους μήνες μετά από εξεγέρσεις σε πολλές φυλακές, εξαγγέλλει εκ νέου μέτρα. Φραγμό στις αθρόες προφυλακίσεις που έχουν οδηγήσει σε ασφυξία τις φυλακές όλης της χώρας, καθώς και μέτρα για την υπό όρους απόλυση όσων έχουν καταδικαστεί για ναρκωτικά. Ειδικότερα, οι ανακριτές πλέον θα μπορούν να επιβάλλουν το μέτρο της προφυλάκισης μόνο για τα κακουργήματα που επισείουν ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη με ανώτατο όριο τα είκοσι έτη, ή όταν ο κατηγορούμενος έχει προηγούμενες αμετάκλητες καταδίκες για κακούργημα. Σε εξαιρετικά ειδικές περιπτώσεις (σ.σ.: αναφέρθηκαν χαρακτηριστικά τα παραδείγματα πολύνεκρων τροχαίων και το ναυάγιο του «Σαμίνα») προφυλάκιση μπορεί να διαταχθεί και για το πλημμέλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροήν. Σε αυτή την περίπτωση το ανώτατο όριο της προσωρινής κράτησης θα είναι οι έξι μήνες, που μπορεί να παραταθεί για άλλους τρεις μήνες. Σε ό,τι αφορά τους καταδικασθέντες για παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών ο Χ. Καστανίδης ανακοίνωνε ότι οι χρήστες θα μπορούν να κάνουν χρήση των ευνοϊκών διατάξεων της υφ’ όρον απόλυσης, όπως και οι υπόλοιποι κρατούμενοι. Εξαιρούνται μόνο όσοι έχουν καταδικαστεί σε ισόβια για τρομοκρατία ή για εμπόριο ναρκωτικών ή εγκληματικές συμμορίες, οι οποίοι δεν μπορούν να αποφυλακιστούν πριν εκτίσουν τα 25 έτη. Τελικά αποφυλακίστηκαν μόνο 750 μικροπαραβάτες.
• Δεκέμβριο του 2011, με πρωτοβουλία του υπουργού Μιλτιάδη Παπαϊωάννου, νέα τροπολογία κατατίθεται με στόχο να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις φυλακές, ώστε να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τους κρατουμένους -τονίζεται ότι «η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο», γεγονός που επέβαλλε άμεσα τη λήψη μέτρων αποσυμφόρησης. Μάλιστα, όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν ανώτερα στελέχη των φυλακών, «η κοινωνία δεν κινδυνεύει από την απόλυση κρατουμένων ελάχιστους μήνες πριν από την κανονική αποφυλάκισή τους. Αντίθετα ελλοχεύει σοβαρός κίνδυνος έντονης αντίδρασης των κρατουμένων που στοιβάζονται στα κελιά. Οι εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να επιφέρουν δυσμενείς συνέπειες, που θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια σε δύσκολη θέση τις αρχές ασφαλείας». Η μόνη εξαίρεση από τις ευεργετικές διατάξεις αφορά τους καταδικασθέντες για παράβαση: α) του ν. 1608/1950, περί καταχραστών του Δημοσίου, β) του ν. 1882/1990, για τα χρέη προς το Δημόσιο, γ) του ν. 2523/1997, για οποιοδήποτε αδίκημα περί τη φορολογία και τη φοροδιαφυγή και δ) των άρθρων 187 και 187 Α του Ποινικού Κώδικα, για εγκληματική και τρομοκρατική οργάνωση. Υπολογίζεται ότι το μέτρο αφορά 1.000 κρατουμένους.
• Σεπτέμβρη του 2012 ακολούθησε ο κ. Ρουπακιώτης εξήγγειλε ρυθμίσεις που θα προωθούσε στο νομοσχέδιο, με τις οποίες θα βελτιώνονταν οι συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές, οι προϋποθέσεις για την υπό όρους απόλυση κρατουμένων, με στόχο την αποσυμφόρηση των φυλακών για ορισμένα αδικήματα. «Πιστεύω ότι με την ψήφιση των νέων μέτρων θα αλλάξει το περιβάλλον της φυλακής σε μια εποχή που τα οικονομικά πράγματα στην Ελλάδα είναι απελπιστικά δύσκολα». Οσον αφορά την αποσυμφόρηση των φυλακών, υπογράμμισε ότι πέραν των δυνατοτήτων που δίνουν τα νέα μέτρα, θα μεταφερθεί ένας μεγάλος αριθμός κρατουμένων στις αγροτικές φυλακές, ενώ θα αναπτυχθεί στον μέγιστο βαθμό για σειρά συγκεκριμένων αδικημάτων η κοινωφελής εργασία. Σημείο – κλειδί των νέων μέτρων θα αποτελέσει ο νέος κώδικας σχετικά με τα αδικήματα που αφορούν τα ναρκωτικά, ο οποίος, κατά τον κ. Ρουπακιώτη, θα αλλάξει εντελώς το τοπίο: «Η αγωνία μας είναι οι σημερινές συνθήκες στις φυλακές, με την προοπτική του πώς να αποσυμφορηθούν αλλά και πώς να ενισχυθεί η εναλλακτική έκτιση της ποινής. Είναι μια άλλη αντίληψη». Οπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο τ. υπουργός Δικαιοσύνης σε συνέντευξη Τύπου, ο αριθμός των κρατουμένων ανέρχεται στους 12.479, όταν η συνολική χωρητικότητα των φυλακών είναι για 9.300. Ανάμεσα στα μέτρα που επεξεργάζεται το υπουργείο είναι και το ηλεκτρονικό βραχιόλι γεω-εντοπισμού, το οποίο θα φορούν εφόσον το θελήσουν οι κρατούμενοι που ζητούν είτε να πάρουν άδεια ή αποφυλάκιση με όρους, ή κατάδικοι με ποινές έως δέκα χρόνια.
• Σεπτέμβρη του 2013 ο σημερινός υπουργός Χαρ. Αθανασίου καταθέτει τροπολογία για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων προχωρώντας στην αποποινικοποίηση αδικημάτων ήσσονος ποινικής σημασίας και κοινωνικής απαξίας. Με την ίδια τροπολογία επιχειρείται η σταδιακή αποσυμφόρηση και των φυλακών. Μέχρι τις 30 Ιουνίου 2014 προβλέπεται η αποφυλάκιση όσων έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση έως 3 χρόνια και έχουν εκτίσει το 1/10 της ποινής τους, όσων έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση έως 5 χρόνια και έχουν εκτίσει το 1/5 της ποινής τους, καθώς και όσων έχουν καταδικαστεί για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών με το παλαιότερο αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο και εκτίουν ποινή κάθειρξης, εφόσον όμως έχουν συμπληρώσει το 1/3 της τιμωρίας τους στη φυλακή. Με την ίδια τροπολογία παραγράφονται όλες οι δικαστικές αποφάσεις που έχουν εκδοθεί μέχρι τη δημοσίευση του νόμου και επιβάλλουν ποινές μέχρι 6 μηνών, τις οποίες δεν έχουν εκτίσει οι κατηγορούμενοι. Και σε αυτή τη διάταξη όμως εισάγονται εξαιρέσεις.
Σήμερα οι φυλακές είναι ασφυκτικότερες παρά ποτέ, οι ισοβίτες είναι 1.000, χώρια όσοι έχουν τις ανώτερες προβλεπόμενες ποινές (25 χρόνια κατά συγχώνευση), ενώ πάνω από το 1/3 των κρατουμένων είναι υπόδικοι, δηλαδή προφυλακισμένοι. Την ίδια στιγμή μετά και τις τελευταίες εξελίξεις με την απόδραση Ξηρού, η μόνη εξαγγελία που βρίσκει να κάνει σήμερα ο υπουργός κ. Αθανασίου είναι η εντός 100 ημερών ίδρυση και λειτουργία φυλακής υψίστης ασφαλείας, όπου θα μεταφερθούν καταδικασθέντες για σκληρά εγκλήματα και τρομοκρατία, και η τροποποίηση του νομικού καθεστώτος ώστε καταδικασθέντες για «τρομοκρατικά» συλλήβδην να μην απολαύουν του μέτρου της άδειας! Δηλαδή η απόλυτη μη «εξατομίκευση» της ποινής εκτός και εντός των φυλακών που θα φέρει σίγουρα νέες καταδίκες από το ΕΔΑΔ.
Η προσωρινή κράτηση ξαναγίνεται «προφυλάκιση»
Ο τέως υπουργός Δικαιοσύνης Νίκος Δένδιας δήλωσε πρόσφατα: «Είναι πολλοί οι κατηγορούμενοι ή και οι καταδικασμένοι για υποθέσεις τρομοκρατίας που για διάφορους λόγους βρίσκονται εκτός φυλακών. Για την ακρίβεια, από τους 54 που συνελήφθησαν τα τελευταία 5 χρόνια για υποθέσεις τρομοκρατίας, πολλοί βρίσκονται εκτός φυλακών!» («Καθημερινή» 4/1/2014)
Λίγες ημέρες μετά απέδρασε κατά την άδειά του από τις φυλακές ο Χρ. Ξηρός, ενώ αμέσως συλλαμβάνεται ο Κ. Σακκάς για παραβίαση των όρων αποφυλάκισης (μετά από προσωρινή κράτηση 2 χρόνων) ενώ τελικά κρίνεται αθώος. Ασκείται αμέσως έφεση από τον εισαγγελέα κατά της αθώωσης.
Τι προβλέπει όμως αυτό το μέτρο και πώς γίνεται καταχρηστική η εφαρμογή του; Η προφυλάκιση αντικαταστάθηκε το 1981 με τον όρο της προσωρινής κράτησης και εφαρμόζεται αφενός για να διασφαλιστεί η παρουσία του κατηγορουμένου στο δικαστήριο, όπου αν βρεθεί ένοχος θα καταδικαστεί, και αφετέρου για να αποτρέψει τον κατηγορούμενο από επανάληψη της εγκληματικής του δραστηριότητας.
Μόνο αυτοί οι δύο λόγοι δικαιολογούν την έκδοση εντάλματος προσωρινής κράτησης και δεν πρόκειται για τιμωρία αλλά για περιοριστικό όρο. Προσωρινή κράτηση μπορεί να διαταχθεί κατά τον νόμο μόνο για κακούργημα ή για το πλημμέλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή. Ο νόμος ορίζει ρητά ότι δεν αρκεί μόνο η κατά τον νόμο βαρύτητα της πράξης για την επιβολή προσωρινής κράτησης.
Αυτό είναι ένα κρίσιμο σημείο παρερμηνειών και υπερβάσεων από τους δικαστές αλλά και από την κοινή γνώμη που συχνά ζητάει μια εκδικητική «προφυλάκιση». Ομως, σύμφωνα με το άρθρο 282 του Ποινικού Κώδικα, προσωρινή κράτηση μπορεί να διαταχθεί μόνο αν ο κατηγορούμενος: δεν έχει γνωστή διαμονή στη χώρα ή έχει κάνει προπαρασκευαστικές ενέργειες για να διευκολύνει τη φυγή του ή κατά το παρελθόν υπήρξε φυγόδικος ή κρίθηκε ένοχος για απόδραση κρατουμένου ή παραβίαση περιορισμών διαμονής ή είναι πολύ πιθανό, κατά αιτιολογημένη κρίση (δηλαδή με σκεπτικό), αν αφεθεί ελεύθερος, να διαπράξει και άλλα εγκλήματα, όπως προκύπτει από ειδικά μνημονευόμενα περιστατικά της προηγούμενης ζωής του ή από τα συγκεκριμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πράξης για την οποία κατηγορείται.
Παρ’ όλες τις αυστηρές προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος για την προσωρινή κράτηση, η εφαρμογή του έχει κάποια ειδικά χαρακτηριστικά που μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τρεις κατηγορίες.
Α. Προσωρινή τιμωρία για παραδειγματισμό: Στην κατηγορία αυτή φυλακίζονται κατά κανόνα συλληφθέντες στον σωρό πολίτες κατά τη διάρκεια επεισοδίων με βάση ανακριτικό υλικό της ΕΛ.ΑΣ. Αναρχικοί, αντιεξουσιαστές, κάτοικοι εξεγερμένων περιοχών, π.χ. Ιερισσός, αλλά και συνδικαλιστές. Πλήθος οι περιπτώσεις, από τον Τσάπμαν και το δήθεν σακίδιο, τον νεαρό με τα πράσινα σταράκια, παιδιά που συλλαμβάνονται μακριά από τον χώρο επεισοδίων ή άλλοι εργαζόμενοι από πορείες ή και κάτοικοι όπως συνέβη στην Ιερισσό με κατηγορίες σύστασης εγκληματικής οργάνωσης. Στην ίδια κατηγορία υπάγονται αλλοδαποί ή εξαρτημένοι με μικροποσότητες, Ρομά, οροθετικές εκδιδόμενες γυναίκες και λοιποί ανώνυμοι. Υπερέχουν εδώ οι αλλοδαποί μικροπαραβάτες που κατά κανόνα στα αυτόφωρα δεν έχουν ούτε συνήγορο ούτε καν διερμηνέα σε πολλές περιπτώσεις.
Β. Προφυλακίσεις ή μη για κατευνασμό των ΜΜΕ και της κοινής γνώμης: Επώνυμοι και ανώνυμοι που έγιναν «θέμα», ειδικά επί οικονομικής κρίσης. Οι επώνυμοι (κυρίως για οικονομικά αδικήματα) συχνά αποφυλακίζονται με μεγάλες οικονομικές εγγυήσεις μόλις κοπάσει ο θόρυβος και πάντως πριν από τη δίκη. Μερικά παραδείγματα: Γιώργος και Α. Κουρής, Ρέστης, Κάντας, Πάλλης, Ψωμιάδης, Εφραίμ, Γαβαλάς κ.ά. Στην ίδια κατηγορία βρίσκονται και ύποπτοι για πράξεις μεγάλης ηθικής απαξίας, όπως διαχειριστές ιστοσελίδων με πορνογραφικό περιεχόμενο, μητέρες που ευθύνονται για τον θάνατο ή την κακοποίηση των μωρών τους, ακόμα κι αν οι λόγοι ήταν βαριές ψυχιατρικές περιπτώσεις, ή ανήλικα κορίτσια που αντιμετώπιζαν την κοινωνική κατακραυγή. Οι Ρομά γονείς της μικρής Μαρίας που, παρά τα ουρλιαχτά των ΜΜΕ, δεν είχαν απαγάγει το κοριτσάκι, προφυλακίστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Πολλοί πατριώτες μας που πυροβόλησαν και σκότωσαν κατά το πρόσφατο παρελθόν αλλοδαπούς παρέμειναν ελεύθεροι διότι η τοπική κοινωνία τούς ήθελε έξω.
Γ. Προφυλακίσεις με ποσοστώσεις: Στην κατηγορία αυτή συχνά είναι τα μέλη μικρών ή μεγάλων συμμοριών με συνηθέστερο «αντικείμενο» το εμπόριο ναρκωτικών ή ληστείες ή καταχρήσεις δημόσιου χρήματος. Για παράδειγμα, συλλαμβάνονται τρεις, ένας αστυνομικός, ένας σωφρονιστικός υπάλληλος κι ένας πολίτης για εισαγωγή ναρκωτικών στις φυλακές και προφυλακίζεται μόνο ο πολίτης. Γενικά δηλαδή για την ίδια υπόθεση προφυλακίζονται οι αλλοδαποί και αφήνονται ελεύθεροι οι συμπατριώτες μας. Αλλο παράδειγμα: «Τον δρόμο για τις φυλακές πήρε, μετά την απολογία του σε ανακριτή, πρώην διευθυντής της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) Γρεβενών, πρωταγωνιστής σε σκάνδαλο με έκδοση εικονικών τιμολογίων, το ύψος των οποίων προσεγγίζει τα 2,5 εκατ. ευρώ. Για την ίδια υπόθεση κατηγορούνται ο τέως δήμαρχος Γρεβενών κι ο πρώην αντιπρόεδρος της Δημοτικής Επιχείρησης, οι οποίοι, αφού απολογήθηκαν, αφέθηκαν ελεύθεροι με εγγύηση και περιοριστικούς όρους». Προφυλακίστηκε έγκυος στον 8ο μήνα και γέννησε μέσα στη φυλακή για υπόθεση με ναρκωτικά στην οποία εμπλέκεται ο σύντροφός της ενώ η ίδια είχε λευκό ποινικό μητρώο και μόνιμη κατοικία, με μόνη τη μαρτυρία ενός αστυνομικού. Στις συλλήψεις 35 μελών μεγάλης συμμορίας (Βόλος, Θεσσαλονίκη, Αγρίνιο) με την κατηγορία της εμπορίας ναρκωτικών όπου εμπλέκονται ανώτεροι αστυνομικοί και πολίτες οι προφυλακίσεις κι εδώ έγιναν με ποσόστωση.
«Εχω απόλυτη εμπιστοσύνη στην ελληνική Δικαιοσύνη» είναι η φράση-κλισέ που λέει ο κάθε επώνυμος κατηγορούμενος την ώρα που μπαίνει ή βγαίνει από αστυνομικά τμήματα και ανακριτικά γραφεία. Μια φράση που δεν λένε συχνά οι ανώνυμοι κατηγορούμενοι. Ενα κράτος δικαίου οφείλει βέβαια να παραβλέπει αυτά τα κλισέ και ο κατηγορούμενος να έχει την ποινική μεταχείριση που προβλέπει ο νόμος για το κάθε αδίκημα. Τα πράγματα όμως δεν εξελίσσονται τις περισσότερες φορές έτσι που να δικαιώνουν τον ισχυρισμό περί κράτους δικαίου, πολλώ δε μάλλον όταν η τηλεοπτική κοινή γνώμη αποδεικνύεται κάτι σαν τον δωδέκατο παίκτη στο ποδόσφαιρο, δηλαδή την εξέδρα!
Στα κάγκελα της προπαγάνδας
Η όψιμη απασχόληση της μαύρης προπαγάνδας με «τον μεσαίωνα των φυλακών» δεν αποτελεί έκπληξη, μια και επιστρατεύεται άλλη μια άθλια ελληνική πραγματικότητα προκειμένου να στηριχτεί η αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα, με πρόσχημα την τρόικα και το Μνημόνιο, σε ένα εθνικιστικό παραλήρημα. Ο απόλυτος εκφραστής του ρεύματος αυτού, Γιώργος Τράγκας, ανακάλυψε πρόσφατα ότι στην Ελλάδα έχουμε τον μεγαλύτερο αριθμό ισοβιτών από όλη την Ευρώπη υποδεικνύοντας σαν φταίχτη την τρόικα και φυσικά τη Γερμανίδα καγκελάριο.
«Καλημέρα σε όλους τους κρατούμενους που τους σκοτώνουν και τους δολοφονούν καθημερινά με απίστευτο κυνισμό», έλεγε τις προάλλες. «Τους έχουν αποθηκεύσει σε μικρά κελιά. Κακουργήματα της πολιτείας. Συγκεντρώνω συγκλονιστικές αφηγήσεις. Τους αρρώστους τούς αφήνουν να πεθάνουν στο κελί. Αυτό πρώτη φορά το ακούω εδώ και 50 χρόνια. Τόπος μαζικών εκτελέσεων, ένα υπουργείο Δικαιοσύνης του Μεσαίωνα, κατεχόμενο και υπό επιτήρηση, όπως μου λέει ένα πλήθος δικαστών».
Μόνο που η σημερινή, πράγματι απελπιστική, κατάσταση δεν είναι προϊόν πρόσφατων εξελίξεων. Οπως αποδεικνύουν οι κατά καιρούς εξεγέρσεις των εγκλείστων, οι άθλιες συνθήκες στις φυλακές είναι παλιά ιστορία. Παλιότερα τα κολαστήρια της Κέρκυρας ή του Γεντί Κουλέ και αργότερα σχεδόν όλα τα ελληνικά σωφρονιστικά ιδρύματα έγιναν ακόμα και βιβλία, πέρα από υποθέσεις για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Η αθλιότητα των ελληνικών φυλακών έχει λοιπόν βάθος δεκαετιών. Και οι πρώτοι που δεν μπορούν να διαμαρτύρονται γι’ αυτό είναι οι τηλεπαρουσιαστές που επί χρόνια παρουσίαζαν με τα μελανότερα χρώματα τον «κοινωνικό κίνδυνο» που προκαλείται από τους μετανάστες, ενώ διόγκωναν τα κρούσματα εγκληματικότητας, προσδίδοντάς τους πάντοτε και φυλετικά χαρακτηριστικά, ανάλογα με τις απαιτήσεις της εποχής. Ο «αλβανικός» κίνδυνος έχει πλέον μεταβληθεί σε «πακιστανικό» ή «αφρικανικό», αλλά το αίτημα είναι το ίδιο: αυστηρή αστυνόμευση, καταστολή και επιχειρήσεις-σκούπα παντού. Το αποτέλεσμα είναι να στέλνονται στη φυλακή ακόμα και μικροπαραβάτες.
Αλλωστε είναι οι ίδιοι τηλεπαρουσιαστές που, όταν σταματούν τις οιμωγές για τα μνημόνια, αρχίζουν να διεκτραγωδούν την κατάσταση στο κέντρο των μεγάλων πόλεων και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σιγοντάρουν την περιβόητη πολιτική της «μηδενικής ανοχής». Αλλά η διόγκωση του αριθμού των εγκλείστων είναι ένα φαινόμενο που έχει άμεση σχέση με την εφαρμογή αυτής της πολιτικής. Ξεκινώντας από τις ΗΠΑ, όπου αυτή η ραγδαία αύξηση των κρατουμένων έχει και σαφές οικονομικό κίνητρο, εφόσον οι φυλακές βρίσκονται πλέον σε καθεστώς ιδιωτικοποίησης, το ρεύμα της σκληρής ποινικοποίησης των απλών παραβατικών συμπεριφορών συνοδεύει παντού στον «αναπτυγμένο κόσμο» τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού.
Στην πραγματικότητα βρισκόμαστε μπροστά στο φαινόμενο να ποινικοποιείται η φτώχεια. Και φυσικά πρώτα πρώτα ποινικοποιείται η φτώχεια των «άλλων», των «διαφορετικών», δηλαδή των μεταναστών, των τοξικοεξαρτημένων, των ανηλίκων.
Το σημερινό ενδιαφέρον για τις αποθήκες ανθρώπων στις ελληνικές φυλακές, με επιχειρήματα τύπου «το Μνημόνιο αναγκάζει τους δικαστές να φυλακίζουν», είναι λοιπόν δυστυχώς προσχηματικό. Τα ελληνικά δικαστήρια εδώ και δεκαετίες ακολουθούν την πλέον αυστηρή και κατασταλτική εφαρμογή δικαιοσύνης στο σύνολο των αναπτυγμένων χωρών της Ευρώπης. Οι ειδικοί νόμοι, τα ιδιώνυμα, οι επιβαρυντικές περιστάσεις, ο κουκουλονόμος κ.λπ. οδηγούν στην αυστηροποίηση των ποινών, σύμφωνα με τις εκθέσεις όλων των Ευρωπαϊκών και Ελληνικών Ενώσεων για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Επιπλέον, υπάρχουν αποφάσεις αμφίβολης συνταγματικής νομιμότητας, εφόσον η αθωότητα και όχι η ενοχή τείνει να γίνει το ζητούμενο προς απόδειξη για τη δικαστική διαδικασία.
Οι δικαιότεροι νόμοι και οι διατάξεις του Σωφρονιστικού Κώδικα που πρόσφατα ψηφίστηκαν (και ακόμα βρίσκονται στα χαρτιά) είναι αποτέλεσμα της υποχρέωσης να συμβαδίζει η ελληνική νομοθεσία με εκείνη της Ε.Ε. ενώ και σήμερα υπάρχουν μεγάλες εκκρεμότητες. Μόνο τους τελευταίους μήνες του 2013, εν όψει και της προεδρίας, στα γρήγορα συντάχθηκαν αιτιολογικές εκθέσεις και ενσωματώθηκαν οδηγίες της Ε.Ε. για τα βασανιστήρια, τις εξευτελιστικές συμπεριφορές, το απόλυτο δικαίωμα των αλλοδαπών σε διερμηνείς κ.λπ. Αλλά βέβαια ακόμα αναβάλλεται από μέρα σε μέρα, έστω και κουτσουρεμένο, το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο.
Διαβάστε
* Loϊc Wacquant
«Οι φυλακές της μιζέριας» (πρόλογος Ν. Παναγιωτόπουλος, μετάφραση Κ. Διαμαντάκου, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2001).
Ανατομία του σύγχρονου αμερικανικού μοντέλου φυλάκισης των «ανεπιθύμητων». Η ποινικοποίηση της φτώχειας ως μέσο αντιμετώπισης των κοινωνικών αντιδράσεων που προκαλούν η μαζική ανεργία, η συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας κ.ο.κ. Η σταδιακή διεθνοποίηση του μοντέλου.
* Βασίλης Καρύδης, Ευτύχης Φυτράκης (επιμ.)
«Ποινικός εγκλεισμός και δικαιώματα. Η οπτική του Συνηγόρου του Πολίτη»
(εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2011)
Οι παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη για ζητήματα δικαιωμάτων των κρατουμένων.
* Βουλή των Ελλήνων
«Εκθεση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Σωφρονιστικού Συστήματος»
(Περίοδος ΙΕ΄- Σύνοδος Α΄, Αθήνα 2013)
Οι εργασίες της Ειδικής Επιτροπής της Βουλής και οι προτάσεις της για τον Νέο Σωφρονιστικό Κώδικα.
* Μισέλ Φουκό
«Ο μεγάλος εγκλεισμός» (μετάφραση Σπύρος Παντελάκης, εκδόσεις Μαύρη Λίστα, Αθήνα, 1999).
Συλλογή άρθρων και συνεντεύξεων του Μισέλ Φουκό, που συνιστούν μια συμπυκνωμένη μαρτυρία της στρατευμένης και θεωρητικής δραστηριότητας του συγγραφέα γύρω από τον θεσμό της φυλακής.
Δείτε
* «Μπρουμπέικερ»
(Brubaker) του Στιούαρτ Ρόζενμπεργκ (1979)
Το αμερικανικό μοντέλο των φυλακών στις παραμονές της ιδιωτικοποίησης, με αναφορά στην αγριότητα της βίας των σωφρονιστικών υπαλλήλων και την κερδοσκοπία εις βάρος των φυλακισμένων.
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: Τάσος Κωστόπουλος, Αντα Ψαρρά, Δημήτρης Ψαρράς ios@efsyn.gr
Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου