αναδημοσίευση απο γελωτοποιός
(Αν στο πείραμα του Μίλγκραμ το 65% των «δασκάλων» έφτασε ως το τελευταίο μοχλό, χωρίς να γνωρίζουνε το «μαθητευόμενο», τότε τι θα γινόταν αν ο «δάσκαλος» ήταν πεπεισμένος ότι ο «μαθητευόμενος» είναι εχθρός του;)
Στο προηγούμενο κείμενο του Γελωτοποιού κάποιος Ανώνυμος σχολίασε:
«Μήπως η ιδεολογία είναι μόνο μια μάσκα που καλύπτει την εσωτερική σύγκρουση και τις αντιφάσεις που υπάρχουν μέσα σε κάθε άνθρωπο;»
Με έκανε να σκεφτώ αρχικά: Τι είναι η ιδεολογία; Και μπορεί η αφοσίωση σε μια ιδεολογία να δικαιολογήσει τη δολοφονία;
Ο Ανώνυμος υποστηρίζει ότι η μόνη ιδεολογία με λόγο ύπαρξης είναι ο ανθρωπισμός (και η έλλειψη του η απανθρωπιά). Νόμιζα ότι συμφωνούσα μαζί του. Αλλά μετά μια καινούρια ερώτηση ξεπήδησε στο ταραγμένο ούτως ή άλλως μυαλό μου:
Θα σκότωνες έναν άνθρωπο για να υπερασπιστείς τον ανθρωπισμό σου;
Ο φόνος ηθικά –και νομικά- δικαιολογείται μόνο σε περιπτώσεις αυτοάμυνας. Όμως δε δημιουργείται θέμα αυτοάμυνας όταν υπερασπίζεσαι τη ζωή σου, όχι μόνο ως φυσική υπόσταση, αλλά και ως τρόπο;
Οι δούλοι δεν έχουν δικαίωμα να σκοτώσουν αν αυτός είναι ο μόνος τρόπος να ζήσουν ελεύθεροι;
Η ελευθερία εκείνη τη στιγμή παίρνει τη θέση της ιδεολογίας;
Ποια ήταν η πρώτη ιδεολογία του ανθρώπινου είδους;
Αρχικά σκέφτηκα τη θρησκεία, η οποία είναι εγγενής στον άνθρωπο.
Οι Νεάτερνταλ έθαβαν τους νεκρούς τους τελετουργικά και όλες οι πρωτόγονες φυλές που ανακαλύφτηκαν τον εικοστό αιώνα είχαν μια αρχετυπική θρησκεία, που συνήθως ταυτιζόταν με τον ανιμισμό.
Όμως η αρχική χρησιμότητα της θρησκείας, όπως υποστηρίζει ο Λεβιστρός, ήταν η αποφυγή της αιμομιξίας, ο καθορισμός των ενδογαμικών κανόνων: Η κλαν του αετού έπαιρνε γυναίκες μόνο από την κλαν του φιδιού.
Οι πρώτες συγκρούσεις δεν έγιναν για λόγους θρησκείας, αλλά για την κατοχή του εδάφους.
Η πρώτη ιδεολογία που δικαιολόγησε την ανθρωποκτονία ήταν η περιφρούρηση της περιοχής -καθώς και της τροφής και των θηλυκών που υπήρχαν μέσα σε αυτήν, που καθόλου δε διαφέρει από την πρακτική των ζώων.
Τα ζώα σκοτώνουν ζώα του ίδιου είδους μόνο για να προφυλάξουν την περιοχή τους, την τροφή και τα θηλυκά (ή τα παιδιά, που είναι το ίδιο πράγμα: διαφύλαξη των γονιδίων).
Το ανθρώπινο είδος, που διέθετε έναν εγκέφαλο κάπως πιο... πολύπλοκο, μετέτρεψε αυτή την πανζωική συνθήκη στην ιδεολογία του φυλοκεντρισμού. Όλες οι πρωτόγονες φυλές πίστευαν ότι είναι οι Εκλεκτοί, δίνοντας συνήθως όνομα στη φυλή τους που συμφωνούσε με αυτήν την πεποίθηση: Τις περισσότερες φορές το όνομα της φυλής σήμαινε «Άνθρωπος» σε αντίθεση με τις εχθρικές φυλές που κατατάσσονταν –ονοματολογικά- στα ζώα.
Μόλις δημιουργηθήκαν οι πρώτες πόλεις παρουσιάστηκε η ανάγκη για μια πιο ισχυρή ιδεολογία: Έτσι προέκυψε η μία και αληθινή θρησκεία (διαφορετική για κάθε πόλη, κράτος, αυτοκρατορία, έθνος).
Η θρησκεία ήταν μέχρι πρόσφατα ο καλύτερος τρόπος για να πειστεί ο λαός ότι έπρεπε να πολεμήσει και να σκοτώσει –τους αλλόθρησκους.
Σταυροφόροι ενάντια στους βέβηλους, μουσουλμάνοι ενάντια στους άπιστους, κονκισταδόρες ενάντια στους ειδωλολάτρες, προτεστάντες ενάντια στους καθολικούς. Κάθε φορά ήταν οι Εκλεκτοί, οι Καθαροί, ο περιούσιος λαός και οι άλλοι ήταν οι μολυσμένοι, οι άπιστοι, οι υπάνθρωποι.
Με τη δημιουργία των εθνικών κρατών έπρεπε να βρεθεί μια καινούρια ιδεολογία, αφού η θρησκεία των αντιμαχόμενων ήταν συχνά η ίδια. Ιδεολογία τότε έγινε το κράτος και η «φυσική περιοχή» του οριοθετούνταν από τα -τόσο επιπόλαια σχεδιασμένα- σύνορα, τα οποία συνήθως περικλείανε πλήθος εθνοτήτων, με διαφορετική γλώσσα, ήθη, έθιμα και –πολλές φορές- θρησκεία.
Οι Αμερικάνοι (των ΗΠΑ), το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ανομοιογένειας, έχουν ως μόνη ιδεολογία τους την αμερικανικότητα τους.
Καλύπτουν αυτή την έλλειψη ιδεολογίας χρησιμοποιώντας πομπώδεις λέξεις όπως: δημοκρατία, ελευθερία και ασφάλεια (θετικές), κομμουνισμός, τρομοκρατία και επερχόμενη αναρχία (αρνητικές).
Ταυτόχρονα –ή και νωρίτερα- με τον αμερικανισμό αναδύθηκαν και άλλες ιδεολογίες που δικαιολογούσαν τη δολοφονία (τη γενοκτονία πολλές φορές):
Η αποικιοκρατία των Ευρωπαίων. Η αυτοδιάθεση των λαών (βλέπε γενοκτονία Αρμενίων-Ποντίων). Ο κομμουνισμός του Στάλιν. Ο φασισμός –μπολιασμένος με φυλετικές θεωρίες.
Στον εικοστό πρώτο αιώνα ποια είναι η ιδεολογία που θα δικαιολογήσει τις δολοφονίες;
Ίσως να καταλάβουμε –να προβλέψουμε ουσιαστικά- αν σκεφτούμε ποια είναι η περιοχή που προστατεύεται, σε ποιον ανήκει και ποιοι την επιβουλεύονται.
Η περιοχή είναι η παγκοσμιοποιημένη αγορά, όλος ο πλανήτης, χωρίς σύνορα, κράτη, έθνη και φυλές.
Ανήκει στους κατέχοντες, οι οποίοι είναι κάθε θρησκείας, φυλής και εθνικότητας.
Τη διεκδικούν οι μη κατέχοντες, οι οποίοι βρίσκονται κυρίως στις μη-προνομιούχες περιοχές του πλανήτη, αλλά και μέσα σε κάθε «εξελιγμένη» περιοχή.
Τι όνομα και περιεχόμενο θα δώσουν στην καινούρια ιδεολογία αυτοί που θα προσπαθήσουν να διαφυλάξουν τα «εδάφη» τους;
Αυτές οι σκέψεις αφορούν στο περιεχόμενο της ιδεολογίας. Όμως πως ο εκάστοτε άνθρωπος επιλέγει την ιδεολογία του; Και μήπως πράγματι το κάνει για να καλύψει τους προσωπικούς του ψυχαναγκασμούς;
Ας σκεφτούμε πως επιλέγει κάποιος να γίνει νεοναζί.
Τις περισσότερες φορές αυτό δε συμβαίνει κατόπιν ώριμης σκέψης ή συγκριτικής μελέτης των πολιτικοκοινωνικών ιδεολογιών και ποτέ δε συμβαίνει σε μεγάλη ηλικία.
Αυτό ισχύει για κάθε ιδεολογία. Κανείς δε γίνεται κομμουνιστής ή αναρχικός στα πενήντα του.
Συνήθως υπάρχουν κάποιες προϋπάρχουσες ψυχικές δομές οι οποίες πείθουν τον νέο ότι του ταιριάζει καλύτερα η άλφα και όχι η βήτα ιδεολογία. Το τι ακριβώς πρεσβεύει αυτή η ιδεολογία το μαθαίνει αφού βρεθεί στους κόλπους της και εμποτιστεί από το δόγμα της (γιατί κάθε ιδεολογία είναι στη βάση της δογματική). Και τότε είναι πολύ αργά για να αποχωρήσει.
Η ανάγκη προσχώρησης σε κάποια ιδεολογία δεν είναι τίποτα άλλο από την ανάγκη όλων των ανθρώπων να μετέχουν (εκ της μέθεξης) σε κάποια ομάδα, μέσω της οποίας αυτοπραγματώνονται και κοινωνικοποιούνται, αμβλύνοντας τουτοιοτρόπως τις «ενδοπροσωπικές συγκρούσεις και αντιφάσεις».
Ιδεολογίες δεν είναι μόνο οι κοινωνικές-πολιτικές-οικονομικές. Ιδεολογία είναι και η θρησκεία, καθώς και ο οπαδισμός.
Και όλες τους έχουν ως πρωταρχικό σκοπό την προφύλαξη του δόγματος τους, της περιοχής τους. Πάση θυσία.
Και όσο παράδοξο φαίνεται μια θρησκεία σαν το χριστιανισμό να προωθεί ή να αποδέχεται τη δολοφονία (σταυροφόροι, ιεροεξεταστές, κονκισταδόρες και η σύγχρονη «σύγκρουση των πολιτισμών»), άλλο τόσο παράδοξο είναι ένας οπαδός μιας ποδοσφαιρικής ομάδας να φτάνει ως τη δολοφονία του «αντίπαλου» οπαδού.
Οι ιδεολόγοι είναι πάντα οι πιο αδίστακτοι δολοφόνοι.
Ας μην κάνουμε το λάθος να ταυτίζουμε την έννοια «ιδεολογία» με κάτι εκ των πραγμάτων θετικό.
Πρόσφατα διάβασα την «Επερχόμενη αναρχία», του Ρόμπερτ Κάπλαν, ο οποίος είναι ένα από τα πιο σκληροπυρηνικά «γεράκια» της αμερικανικής «think tank».
Ο Κάπλαν υποστηρίζει ότι η δημοκρατία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για την παγκόσμια τάξη. Η ιδεολογία του, με την οποία ταυτίζονται οι κατέχοντες, είναι η ιδεολογία του «πεφωτισμένου δεσποτισμού», και δικαιολογεί κάθε επέμβαση (στρατιωτική ή αστυνομική), καθώς και όλες τις παράπλευρες απώλειες.
Και δεν είναι η μόνη ιδεολογία που δικαιολογεί τις παράπλευρες απώλειες.
Αν κάνουμε μια αναδρομή στον κομμουνισμό, διαβάζοντας για τον Ισπανικό Εμφύλιο, θα δούμε ότι οι κομμουνιστές ιδεολόγοι ήταν οι χειρότεροι εχθροί των αναρχικών ιδεολόγων, παρότι πολεμούσαν ενάντια σε κοινό εχθρό, τους φασίστες ιδεολόγους.
Η πρώτη εντολή κάθε ιδεολογίας είναι: «Αν δεν είσαι μαζί μας είσαι εναντίον μας.»
Ίσως η μόνη ιδεολογία που θα μπορούσε να σταματήσει τους ιδεολογικούς φόνους να ήταν μια «ιδεολογία της ανοχής».
Όμως πως αυτή η ιδεολογία θα αντιμετώπιζε μια αντίπαλη ιδεολογία που θα πολεμούσε την ανοχή; Σκοτώνοντας;
Και είναι δυνατόν να υπάρξει ανθρώπινη κοινωνία χωρίς καμία ιδεολογία; Με αντιθέσεις, αλλά χωρίς πάλη;
Ή μήπως μπορεί να υπάρξει ανθρωπότητα χωρίς αντιθέσεις;
Αυτό το κείμενο θα τελειώσει έτσι όπως ξεκίνησε: Με ερωτήματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου